نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 دانشیار حقوق خصوصی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
چکیده
از دهه‌های گذشته نوعی از نوآوری در حال استفاده و رشد است که از آن با عنوان «نوآوری باز» یاد می‌شود. نوآوری باز مفهومی در مقابل نوآوری بسته است که بر استفاده از منابعی خارج از سازمان برای سرعت بخشیدن به نوآوری، کاهش خطرات و افزایش بازده اشاره می‌کند. در این نوع از نوآوری که فعالان متعدد با منافع ناهمگون به تبادل ایده‌ها، دانش و فناوری می‌پردازند یکی از موضوعات بحث‌برانگیز نقش و جایگاه مالکیت فکری می‌باشد. مسئله اصلی آن است که آیا اصول مالکیت فکری نوآوری باز را تشویق می‌کند یا مانعی در جهت آن است؟ و اگر مالکیت فکری نقشی مؤثر در این فرآیند دارد چگونه و با چه راهکاری قادر به ایفای نقش خود خواهد بود؟ در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی نشان داده می‌شود که باوجود نظریه‌ها و استدلال‌های مختلف و مخالف، یک نظام مالکیت فکری قوی می‌تواند نوآوری باز را تسهیل کند. لیکن در حال حاضر به دلیل نواقص و یا خلأهای قانونی در زمینه مالکیت فکریِ نوآوری باز لازم است از روش‌های جایگزینی استفاده گردد که از میان راهکارهای موجود، مدل مجوزِ ثبت اختراعِ دفاعی می‌تواند تضمین بیشتری را برای جوامع نوآور باز فراهم آورد.
کلیدواژه‌ها
اسماعیلی، محسن (1384). «آثار مورد حمایت در حقوق مالکیت‌های ادبی و هنری ایران و شرایط آن». فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع). دانشگاه امام صادق (ع). شماره 28. صص 34- 7.
اصغری آق‌مشهدی، فخرالدین (1391). درآمدی بر حقوق مالکیت فکری. بابلسر: نشر دانشگاه مازندران.
السان، مصطفی (1394). «جنبه‌های حقوقی مهندسی معکوس». مجله حقوقی دادگستری، دوره 79. شماره 89. صص 54- 31.
باقری‌نژاد، جعفر؛ جاوید، غزاله (1393). «ارائة مدل نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران (مطالعة موردی بانک پارسیان)». دو فصلنامة نوآوری و ارزش‌آفرینی. جمعیت ایرانی پیشبرد ارتباط صنعت و دانشگاه. دوره 2. شماره 5. صص 41- 21.
جعفرزاده، میرقاسم؛ سیدین، علی (1398)، «مهلت ارفاقی افشا در حقوق اختراعات». فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی. دوره 7. شماره 27. صص 201- 167.
جعفرزاده، میرقاسم؛ عمروانی، رحمان (1393). «لیسانس نرم‌افزارهای اپن سورس و حقوق رقابت: تعاملات و تعارضات». فصلنامة تحقیقات حقوقی، شماره 68. صص 140- 107.
چسبرو، هنری (1396). نوآوری باز پارادایم نوین آفرینش و تجاری‌سازی فناوری. ترجمه کامران باقری. مرضیه شاوردی. چاپ چهارم. تهران: نشر رسا.
حبیبا، سعید؛ شاکری، زهرا (1392). «سه‌گام؛ آزمونی فراروی مصرف‌کنندگان آثار ادبی و هنری». مجله تحقیقات حقوقی. دوره 16. شماره 1. صص 248- 209.
خدمتگزار، محسن (1390). فلسفة مالکیت فکری. تهران: نشر میزان.
رمضانپور، نرگسی قاسم؛ داوری، علی؛ افراسیابی، راحله؛ زرگران یزد، بهاره (1393). «بررسی تأثیر عوامل درونی و بیرونی بر نوآوری باز» (مراکز تحقیقاتی وزارت صنایع و علوم). فصلنامه توسعه مدیریت فناوری. سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران با همکاری انجمن مدیریت فناوری ایران، دوره 2. شماره 1. صص 46- 29.
رهبری، ابراهیم، یزدان‌دوست، فاطمه (1397). «نقش لیسانس فرند فناوری در تسهیل فرایند تعیین استانداردهای فنی». مجله حقوق خصوصی. دوره 15. شماره 2. صص 394- 373.
سیدی، رضا؛ بابایی، ایازالله؛ سعد محمدی، مجید (1393). «نقش مدیریت مالکیت فکری در نوآوری باز». همایش بین‌المللی مدیریت. موسسه سفیران فرهنگی مبین. صص 191- 178.
شکاریان، مصطفی (1390). «محدودیت‌ها و استثنائات حقوق مؤلف و حقوق مرتبط در قانون نمونه وایپو و مقررات موضوعه ایران». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس تهران.
صادقی، محسن؛ جعفری چالشتری، محمود (1395). «تحلیل اقتصادی توافق ائتلافی اختراع». فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی. دانشگاه علامه طباطبائی. دوره 4. شماره 14. صص 133- 109.
صادقی نشاط، امیر (1389). حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای کامپیوتری. چاپ دوم. تهران: نشر میزان.
صفایی، حسین (1385). اشخاص و اموال. چاپ پنجم. تهران: نشر میزان.
صفدری رنجبر، مصطفی؛ منطقی، منوچهر؛ توکلی، غلامرضا (1393). «نوآوری باز؛ نگاهی جامع بر مفاهیم، رویکردها، روندها و عوامل کلیدی موفقیت». فصلنامة رشد فناوری. جهاد دانشگاهی- مرکز رشد رویش. دوره 10. شماره 40. صص 17- 10.
عباسی، سیمین؛ اخگر، بابک؛ باقری، محمود (1391). مدیریت حقوق مالکیت فکری (اختراع، علائم تجاری، طرح‌های صنعتی). تهران: نشر جنگل، جاودانه.
قاسمی، محمد؛ بیگی‌راد، الهام؛ مارگیر، علی؛ شیخیانی، محسن (1396). «بررسی نقش نوآوری استراتژیک و نوآوری باز بر عملکرد شرکت‌های فعال در منطقه ویژه اقتصادی بوشهر». پژوهش‌های مدیریت عمومی. دانشگاه سیستان و بلوچستان. دوره 10. شماره 38. صص 250- 225.
کاتوزیان، ناصر (1388). اموال و مالکیت. چاپ بیست و هشتم. تهران: نشر میزان.
کلمبه، کلود (1385). اصول بنیادین حقوق مؤلف و حقوق مجاور در جهان. ترجمه علیرضا محمدزاده وادقانی. تهران: نشر میزان.
محسنی، سعید؛ قبولی درافشان، محمدمهدی (1395). «بررسی حمایت حقوقی از ایده (مطالعة تطبیقی در نظام‌های حقوقی ایران و فرانسه)». فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی. دانشگاه تهران. دوره 46. شماره 1. صص 137- 117.
محمدزاده وادقانی، علیرضا (1387). «تأملی در آثار مشترک و جمعی در حقوق مالکیت فکری». فصلنامه حقوق. مجلة دانشکده حقوق و علوم سیاسی. دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. دوره 38. شماره 2. صص 338- 325.
محمدیان، مقداد (1395). اشاعه مالکیت فکری. تهران: نشر قانون‌یار.
مدهوشی، مهرداد؛ کیاکجوری، کریم (1396). «شناسایی موانع نوآوری باز در دانشگاه‌ها». فصلنامة آموزش علوم دریایی. دانشگاه علوم دریایی امام خمینی (ره) نوشهر. شماره 11. صص 15- 1.
منطقی، منوچهر؛ حسن‌آبادی، پریسا (1395). «الزامات گذر از نوآوری بسته به نوآوری باز». فصلنامة رشد فناوری. جهاد دانشگاهی- مرکز رشد رویش. دوره 12. شماره 46. صص
34- 26.
34- 26.
میرحسینی، حسن (1396). مقدمه‌ای بر حقوق مالکیت معنوی. چاپ هفتم. تهران: نشر میزان.
Boettiger, Sara (2007). Defensive Publishing and the Public Domain. in: Krattiger, Anatole, Richard T., Mahoney, Lita, Nelsen et al, Intellectual Property Management in Health and Agricultural Innovation: a handbook of best practices, Vol. 1, pp 879- 895. available at: <www.ipHandbook.org> (last visited on 2019/ 9/2).
Bogers, Marcel; Bekkers, Rudi; Granstrand, Ove (2012). Intellectual Property and Licensing Strategies in Open Collaborative Innovation. pp 37- 58. available at:<http://www. marcelbogers.com/Pubs/Bogers-Bekkers-Granstrand_2012_ch3_ Intellectual-Property-and-Licensing-Strategies-in-Open-Collaborative-Innovation.pdf> (last visited on 2019/ 8/25).
Chesbrough, Henry; Ghafele, Roya (2014). Open Innovation and Intellectual Property: A Two-Sided Market Perspective, in: Chesbrough, Henry, Vanhaverbeke, Wim, West, Joel, New Frontiers in Open Innovation, pp 1- 16. available at:<http://www.oxfordscholarship.com/page/privacy-policy > (last visited on 2019/ 7/18).
Czychowski, Christian (2014). Open Innovation: Legal Hurdles in the Creation of Contractual Arrangements Governing Idea Competitions?, pp 23-31. available at:<https://www.jipitec.eu/issues/jipitec-5-1-2014/3904/citation> (last visited on 2019/5/11).
Da Silva, Mário A. P. M. (2018). "Open innovation and IPRs: Mutually incompatible or complementary institutions?". Journal of Innovation & Knowledge, pp 1-5. available at:<http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/> (last visited on 2019/8/30).
Edler, Jakob; Cameron, Hugh; Hajhashem, Mohammad (2015). "The Intersection Of Intellectual Property Rights And Innovation Policy Making – A Literature Review". pp 1-80. available at:<https://www.wipo.int/ edocs/pubdocs/en/wipo_report_ip_inn.pdf > (last visited on 2019/7/25).
Gomulkiewicz, Robert. W. (2014). "Open Source License Proliferation: Helpful Diversity or Hopeless Confusion". Journal of Law & Policy,Vol. 30, pp 260- 291. available at:<http://ssrn.com/abstract=1280593> (last visited on 2019/ 6/10).
Gorbatyuk, Arina; Van Overwalle; Geertrui, Van Zimmere, Esther (2016). "Intellectual Property Ownership in Coupled Open Innovation Processes". Springer, Vol. 47, pp 262- 302.
Hagedoorn, John; Ridder, Ann‐Kristin (2012). Open innovation, contracts, and intellectual property rights: an exploratory empirical study. pp 1-44. available at:<https://cris. maastrichtuniversity.nl/portal/files/596640/guid-c9bb4a7a-899d-478b-af20-4703154c34e5-ASSET1.0> (last visited on 2019/ 7/5).
Hagedoorn, John; Zobel, Ann-Kristin (2015). "The role of contracts and intellectual property rights in open innovation". Technology Analysis & Strategic Management, Vol. 27, No.9, pp 1050- 1067.
Kowalski, Stanley. P. (2007). Freedom to Operate: The Preparations. in: Krattiger, Anatole, Richard T., Mahoney, Lita, Nelsen et al, Intellectual Property Management in Health and Agricultural Innovation: a handbook of best practices, Vol. 2, pp 1329- 1343. available at: <www.ipHandbook.org> (last visited on 2019/ 9/2).
Lampe, Ryan; Moser, Petra (2015). "Patent Pools, Competition, and Innovation Evidence from 20 US Industries under the New Deal". The Journal of Law, Economics, & Organization, Vol. 32, No.1, pp 1-36.
Lee, Nari; Nystén-Haarala, Soili; Huhtilainen, Laura (2013). Interfacing Intellectual property rights and Open innovation. pp 1-11. available at:<http://ssrn.com/abstract=1674365> (last visited on 2019/8/21).
Mention, Anne-Laur (2013). Open Innovation and Intellectual Property: The Relationship and Its Challenges. pp 1-39. available at:<https://www.researchgate. net/ publication/263468599> (last visited on 2019/7/2).
Ming, Liu (2010). Research on Intellectual Property Management in Open Innovation. pp 1443- 1450. available at:<https://www.pucsp.br/ icim/ingles/downloads/papers_2010/part_6/43_Research%20on%20Intellectual%20Property%20Management%20in%20Open%20Innovation.pdf> (last visited on 2019/ 6/11).
Pénin, Julien (2008). Open source innovation: Rethinking the concept of openness in innovation studies. pp 1-28. available at: http://dimetic.dime-eu.org/node/371 > (last visited on 2019/6/22).>
Pénin, Julien (2011). Open source innovation: Towards a generalization of the open source model beyond software. pp 64-88, available at: <https://www.researchgate.net/publication/272437986 > (last visited on 2019/6/22).
Sadao, Nagaoka; Yoichiro, Nishimura (2015). Use of Grace Periods and Their Impact on Knowledge Flow: Evidence from Japan. pp 1- 66. Available at: https://www.rieti.go.jp/ jp/publications/dp/15e072.pdf last visited on 2019/7/12).
Schultz, Jason; M. Urban, Jennifer (2012). "Protecting Open Innovation: The Defensive Patent License As a New Approach To Patent Threats, Transaction Costs, And Tactical Disarmament". Harvard Journal of Law & Technology, Vol. 26, No.1, pp 1- 67.
Shinneman, Erin. M. (2010). "Owning Global Knowledge: The Rise of Open Innovation and the Future of Patent Law". Brooklyn Journal of International Law, Vol. 35, No. 3, pp 934-964.
Sumida, Masayoshi (2018). Outline of Japanese Patent Law. pp 1- 68. Available at:https://www.jpo.go.jp/ e/news/kokusai/developing/training/textbook/document/index/Outline_of_Japanese_Patent_Law.pdf>(last visited on 2019/12/3).
Tamura, Yoshiyuki (2014). "Patent Law Design in the Open Innovation Era". Intellectual Property Law and Policy Journal, Vol. 1, pp 25- 44.
Vallat, Jacqueline (2009). Intellectual Property and Legal Issues in Open Innovation in Services. pp 1- 100. available at:<https://ec.europa.eu/ digital-single-market/en/news/ intellectual-property-and-legal-issues-open-innovation-services>(last visited on 2019/7/6(.
)