واکاوی مبانی فقهی و حقوقی مسئولیت مدنی روان‌شناسان و مشاوران

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد الهیات گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، بوشهر، ایران

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استادیار فقه و حقوق، دانشگاه پیام نور، بوشهر، ایران

چکیده

مسئولیت مدنی حرفه­ای شامل مسئولیت­های ناشی از مشاوره حقوقی، پزشکی، روان­شناسی و ... می­شود. هدف از این پژوهش واکاوی مؤلفه­های فقهی و حقوقی مسئولیت مدنی روان­شناسان و مشاوران نسبت به مُراجع است. این بحث که آیا مسئولیت مدنی روان­شناسان و مشاوران قراردادی است یا قهری در هیچ نوشته­ای مشاهده نشده است، همان­گونه که پیامدهای این بحث واکاوی نگردیده است. روش در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه­ای است که از اساسی­ترین سؤالات مطرح­شده در این موضوع، مبنای فقهی و حقوقی مسئولیت روان­شناسان و مشاوران نسبت به مراجعه‌کنندگان و ماهیت تعهدات روان­شناسان و مشاوران در برابر مراجعان است. تعهد روان­شناسان و مشاوران، تعهدی به وسیله است و مسئول دانستن آنان در مورد ضرر و زیان ناشی از اقدامی که بر اساس دانش و فن کنونی انجام داده­اند، موجه به نظر نمی­رسد. در صورت خطای شغلی یا عدم رعایت مقررات قانونی و اصول مسلم حرفه‌ای، مشاوره می­تواند به عنوان یک فعل زیان­بار مطرح گردد که در صورت ایجاد خسارت، مسئولیت مدنی روان­شناس تحقق می­یابد. البته روان­شناس در صورتی مسئول است که ارکان مسئولیت یعنی خطای روان­شناس، ورود ضرر و رابطه سببیت بین خطای روان­شناس و ورود ضرر جمع باشد.

کلیدواژه‌ها


احمدی، سیداحمد (1389). مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره. تهران: نشر سمت. چاپ هفتم.
اصفهانی، شیخ­الشریعه (1388). «لاضرر». قم: انتشارات بیتا. به نقل از پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، چاپ چهارم، جلد اول، سال سوم، شماره‌های 9 و 10.
امینی، عیسی؛ محمدی­نژاد، سمیرا (زمستان 1391). «نقش تقصیر در مسئولیت مدنی و مقایسه آن با حقوق کامن لا». فصلنامه تحقیقات حقوقی بین­المللی، سال پنجم، شماره هجدهم، صص1-22.
باریکلو، علیرضا (۱۳۸۵). مسئولیت مدنی. تهران: نشر میزان. چاپ اول.
ــــــــــــــ (1389). مسئولیت مدنی. تهران: نشر میزان. چاپ سوم.
بروجردی، محمدعبده (1388). کلیات حقوق اسلامی. تهرانک انتشارات دانشگاه تهران.
جعفری­ لنگرودی، محمدجعفر (1383). ترمینولوژی حقوق. تهران: نشر گنج دانش. چاپ شانزدهم.
ـــــــــــــــ (1389). دوره حقوق مدنی: حقوق تعهدات. تهران: نشر گنج دانش. چاپ چهارم.
ــــــــــــــ (1390). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش. چاپ بیست و سوم.
حسینیان، سیمین (1387). اخلاق در مشاوره و روان­شناسی. تهران: انتشارات کمال تربیت. چاپ دوم.
ــــــــــــــ (۱۳۸۰). «انگیزه شما برای مشاور شدن چیست». فصلنامه پیام مشاور، شماره 6، ص 106.
دهخدا، علی­اکبر (1349). لغت­نامه فارسی. تهران: مؤسسه لغت نامه دهخدا.
رحمانی، مهدی (پاییز 1397). «مسئولیت مدنی مشاوران حقوقی». فصلنامه علمی حقوقی قانون یار، دوره دوم، شماره هفتم، صص 387-398.
سلطانی­نژاد، هدایت­اله (1380). مسئولیت مدنی خسارت معنوی. تهران: انتشارات نورالثقلین. چاپ اول.
شجاع­پوریان، سیاوش (1389). مسئولیت قراردادی پزشک در برابر بیمار. تهران: انتشارات فردوسی. چاپ اول.
شفیع­آبادی، عبداله (1389). مقدمات راهنمایی و مشاوره. تهران: نشر رشد. چاپ دوم.
شکری، مجتبی (1390). مسئولیت مدنی ناشی از مشاوره‌های زیان­بار روان­شناسان. پایان‌نامه دانشگاه پیام نور. ص116.
شهیدی، مهدی (1385). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: نشر مجد. چاپ پنجم.
صفایی، سیدحسین؛ رحیمی، حبیب­الله (1391). مسئولیت مدنی: الزامات خارج از قرارداد. تهران: نشر سمت. چاپ سوم.
عباسی، محمود؛ مشایخی، بهرام (1377). حقوق، اخلاق و پزشکی. تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی پایا. چاپ اول.
عمید زنجانی، عباسعلی (1382). موجبات ضمان. تهران: نشر میزان. چاپ اول.
قاسم‌زاده، مرتضی (1388). الزام‌ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد. تهران: نشر میزان. چاپ هشتم.
ـــــــــــــــ (1387). مبانی مسئولیت مدنی. تهران: نشر میزان.، چاپ پنجم.
کاتوزیان، ناصر (1371). وقایع حقوقی. تهران: نشر یلدا. چاپ اول.
ـــــــــــــــ (1374). وقایع حقوقی. تهران: نشر یلدا. چاپ دوم.
ـــــــــــــــ (1387). قواعد عمومی قراردادها. تهران: نشر شرکت انتشار. جلد چهارم. چاپ دوم.
ــــــــــــــــ (1390). دوره مقدماتی حقوق مدنی: وقایع حقوقی: مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار. چاپ ششم.
گیبسون، رابرت؛ ماریان، میشل (۱۳۷۷). مبانی مشاوره و راهنمایی. ترجمه باقر ثنایی. تهران: انتشارات بعثت.
معزی ملایری، شیخ اسماعیل (1373). جامع احادیث شیعه فی احکام شریعه. قم: نشر مؤلف. چاپ اول.
معین، محمد (1371). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر. جلد اول. چاپ هشتم.
ـــــــــــــــ (1371). فرهنگ معین. ج 2. تهران: انتشارات امیرکبیر. چاپ هشتم.
مهمان­نوازان، روح­اله (1389). خسارات قابل جبران در حقوق ایران. تهران: انتشارات مجد. چاپ اول.
نجفی، شیخ محمدحسن (1404هـ. ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع­الاسلام. جلد 6، ۳۷ و 43. تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ ششم.
نوابی‌نژاد، شکوه (1370). راهنمایی و مشاوره گروهی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت ‌معلم. چاپ ‌اول.
هوشمند فیروزآبادی، حسین (بهار و تابستان 1398). «ارزیابی مبانی فقهی مسئولیت مدنی». فصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 19، صص 297-326.
هوشمند فیروزآبادی، حسین؛ خزائی، میثم؛ جاور، حسین؛ امرائی، ایوب (بهار و تابستان 1399). «تحلیل فقهی حقوقی برخی اسباب معافیت از مسئولیت مدنی در قرآن». فصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، دوره دوازدهم، شماره 21،  صص 275-302.