مبنای فقهی حقوقی مسئولیت اشخاص حقیقی در قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث مصوب 1395

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه علوم قضایی، تهران، ایران

چکیده

اشخاص حقیقی از جمله راننده، دارنده و عابر پیاده از جمله افرادی هستند که حسب مورد، هر کدام می­توانند دارای مسئولیت و تکالیف بر اساس قواعد عام و خاص باشند. تقصیر به‌عنوان مبنای عام و اولیه مسئولیت مدنی در حقوق ایران مورد پذیرش قرار گرفته است و مسئولیت بدون تقصیر استثنا بر قاعده عام مذکور به شمار می‌آید، اما طبق ماده ۵۲۸ قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، قاعده عام مسئولیت ناشی از حوادث رانندگی از تقصیر به خطر مورد تغییر قرار گرفت. قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب ۱۳۹۵ با تغییر عنوان قانون و حذف مسئولیت مدنی دارندگان، ظاهراً مسئولیت مدنی برای دارندگان وسایل نقلیه قائل نشده است. ضرورت انجام تحقیق در این است که مبنای مسئولیت اشخاص حقیقی از جمله راننده مسبب حادثه و دارنده وسیله نقلیه در مقایسه با اشخاص حقوقی از جمله بیمه­گر و صندوق تأمین خسارات بدنی به ترتیب از حیث قراردادی و حکم قانونی بودن پرداخت خسارت کاملاً متمایز است. روش مقاله با مطالعه منابع فقهی و حقوقی توأم تطبیق با تحلیل رویه قضایی به روش کتابخانه­ای به نحو تحلیلی- توصیفی و کاربردی جهت تبیین مبنای مسئولیت اشخاص حقوقی مندرج در قانون بیمه اجباری است.

کلیدواژه‌ها


ایزانلو، م. (1378). «نقد و تحلیل قانون اصلاح قانون بیمه اجباری». فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 4.
بابایی، ایرج (1394). حقوق مسئولیت مدنی و الزامات خارج از قرارداد. تهران: نشر میزان.
بادینی، ­حسن؛ اسلامی فارسانی، علی (تابستان 1393). «صندوق تأمین خسارت­های بدنی: ترسیم وضع موجود و چشم­انداز آینده». تحقیقات حقوقی، شماره 66.
بهرامی احمدی، حمید (1393). مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع). چاپ دوم.
بهرامـی فیـل­آبـادی، صـادق؛ پـوراسماعیلی، علیرضا؛ نجفی اصل، حسن (بی­تا). «نوآوری­ها و تحولات قانون بیمه اجباری خسارات وارده به شخص ثالـث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب 1395». پژوهشنامه بیمه، شماره 4.
بهمنی، محمد؛ صالحی، سعیده (1392). تحولات مسئولیت مدنی در قانون مجازات اسلامی جدید. تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
جمشیدی، عبداله (1392). تحلیل حقوقی دعاوی. چاپ اول. تهران: نشر جنگل.
حلبـى، ابـوالصـلاح، تقـى­الدیـن­ بن نجم­الدین (1403ق.). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین (ع).
خدابخشی عبداله (1390). «مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی و تحولات آن در حقوق ایران». مجله حقوقی دادگستری، شماره 74.
ــــــــــــــــ (1388). بیمه و حقوق مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات روزنامه رسمی.
خمینى، سیدروح­اللّه موسوى (1425ق.). تحریرالوسیله. مترجم: اسلامى، على. جلد 4. چاپ بیست ویکم. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ره­پیک، حسن (1395). حقوق مسئولیت مدنی و جبران­ها. تهران: انتشارات خرسندی. چاپ سوم.
سنهوری، احمد (1993). الوسیط فی شرح القانون ‌المدنی ‌الجدید. جلد 3. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
شیرازى، ناصر مکارم (1427ق.) استفتاءات جدید (مکارم). جلد 3. چاپ دوم. قم: انتشارات مدرسه امام علی­بن­ابی­طالب (ع).
صحت، س. و. علوی (1389). «ضرورت به­کارگیری دانش مدیریت ریسک در رشته بیمه شخص ثالث و تأثیر قانون جدید بیمه شخص ثالث بر ریسک مرتبط با این بیمه». نشریه پژوهشکده بیمه، 144.
صفایی، سیدحسین؛ رحیمی، حبیب­اله (1395). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). تهران: انتشارات سمت. چاپ نهم.
طوسى، ابوجعفر، محمدبن حسن (1400ق.). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دارالکتاب العربی.
طهماسبی، ج. (1388). «گفتمان دامنه مسئولیت در قانون بیمه اجباری سال 1387». مجله حقوقی دادگستری، شماره 68.
عاملی (شهید ثانی)، زین­الدین بن علی (1413ق.). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الاسلام. جلد 4. چاپ اول. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
عبدالهی، ف. (1392). «مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی». ماهنامه دادرسی، 16 (97).
فاضلی و فیروزمهر (بهار و تابستان 1395). «مطالبه خسارت بابت افت قیمت». نشریه رویه قضایی. شماره 1، 83.
فراهانی، احمد؛ اسفندیارپور، محمدحسین (1396). «مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی در پرتو قانون جدید بیمه اجباری سال 1395». دوفصلنامه علمی تخصصی آموزه­های حقوقی گواه، سال سوم.
ـــــــــــــــــ (بهار و تابستان 1396). «مسئولیت مدنی ناشی از حوادث وسایل نقلیه در پرتو قانون جدید بیمه اجباری سال 1395». دوفصلنامه علمی تخصصی آموزه­های حقوقی گواه، سال سوم، شماره اول.
کاتوزیان، ناصر؛ ایزانلو، محسن (1397). الزام­های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی. جلد 3. تهران: گنج دانش.
ــــــــــــــــ (1391). الزام­های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی. جلد 1. تهران: دانشگاه تهران.
کریم­زادگان مقدم، د.؛ بهروان، م. (1394). «ارائه راهکاری برای تعرفه­گذاری پویا در صنعت بیمه شخص ثالث». پژوهشنامه بیمه، سال سی­ام، شماره 4.
مرتاضی، احمد و همکاران (1397). «مسئولیت ناشی از عیب تجهیزات پزشکی مصرفی و مبانی آن». مجله علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، شماره 36 (1).
مرعشى نجفى، سیدشهاب­الدین (1415ق.). القصاص على ضوء القرآن و السنه. جلد 1. قم: انتشارات کتابخانه آیت­الله مرعشى نجفى قدس سره.
یزدانیان، علیرضا؛ نیازی، عباس (1393). «مطالعه تطبیقی مسئولیت تضامنی در فقه و حقوق فرانسه». فقه و حقوق اسلامی، سال چهارم، شماره 8.
یزدانیان،علیرضا (1395). قواعد عمومی مسئولیت مدنی. جلد 4. تهران: نشر میزان.
Viney, Genevieve Traité (1988). de Droit Civil, Les obligation, La responsabilité. librairie générale de droit et de jurisprudence.
Starck, Boris (1972). Droit civil. Obligations. Librairies technniques.
John Bell & Others, Principles of French Law. P. 383.
Christian Von Bar. “The Common European Law of Tort”, Vol.1, Pp. 385-6.
Peter Cane, Jane Stapleton (No date). The Law of Obligations. P.389
Tony, Weir (1989). A Casebook on Tort. 6th ed. London: Sweet and maxwell.
Tunc (1971). “Traffic Accident Compensation”. International Encyclopedia of Comparative Law, Vol, xi, Tors, chpter14, New york: oceana publication Inc.