کارکرد طرح دعوای جمعی در جبران خسارت زیان‌دیدگان اعمال ضد رقابتی (بررسی تطبیقی در نظام حقوقی ایران، اتحادیه اروپایی و آمریکا)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

دعوای جمعی ابزاری شکلی برای طرح ادعاهای خرد به صورت جمعی است تا ادعایی بی­پاسخ نماند و اعتماد عمومی به دستگاه قضا تقویت شود. این ابزار با کاهش هزینه، استفاده بهینه از زمان و کارایی دستگاه قضا، دستیابی افراد به حقوق خود را تسهیل می­نماید. یکی از مهم‌ترین معضلات دعاوی رقابتی، نفع کم افراد از طرح این دعاوی به دلیل گستردگی خسارت و ناچیز بودن دریافت آن برای همه زیان­دیدگان از جمله اشخاص ثالث است. کاراترین نهاد برای حل این مشکل، دعوای جمعی است. در میان نظام­های حقوقی مطرح در حوزه حقوق رقابت، آمریکا با پذیرش دعوای جمعی رقابتی، جبران خسارت را برای زیان­دیدگان سهل کرده است. اتحادیه اروپایی به رغم مقرره­های توصیه­ای، مسیر را با متمم دستورالعمل 2014/104/EC، برای کشورهای عضو جهت جبران خسارت از طریق دعوای جمعی هموار کرده است؛ با این وجود با احتیاط کامل، قاعده­گذاری آن را به کشورهای عضو سپرده است. در نظام حقوقی ایران، با وجود مقرره­های متعدد و مبهم در خصوص دعوای جمعی در قواعد عام، قانون اجرای سیاست­های کلی اصل 44 قانون اساسی، به طور ضمنی طرح دعوای جمعی را برای جبران خسارت زیان­دیدگان رقابتی پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها


  1. پروین، فرهاد (1389). خسارت معنوی در حقوق ایران. چاپ دوم. تهران: انتشارات ققنوس.

    حسینی­نژاد، حسینقلی (1377). مسئولیت مدنی. چاپ دوم. تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی.

    سلطانی­ نژاد، هدایت­ الله (بهار 1395). «بررسی تطبیقی جبران زیان جمعی در نظام حقوقی کامن‌لا و فرانسه و ایران». فصلنامه پژوهش­های حقوق تطبیقی، مقاله 5، دوره 20، شماره 1.

    شفائی، علی احسان (1390). دفاع از منافع جمعی در مسئولیت مدنی. رساله دکتری حقوق خصوصی از دانشگاه تهران. استاد راهنما: محسنی مقدم صادق، شماره 47.

    شمس، عبدالله (1389). آیین دادرسی مدنی. جلد سوم. تهران: انتشارات دراک.

    صفایی، حسین؛ رحیمی، حبیب­الله (1389). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). تهران: انتشارات سمت.

    غفاری فارسانی، بهنام (1393). حقوق رقابت و ضمانت اجراهای مدنی آن. تهران: نشر میزان.

    طهماسبی، علی (1393). «مطالعه تطبیقی شرایط دعوای گروهی در حقوق ایران و کانادا، آموزه­ای برای حقوق ایران». فصلنامه پژوهش­های حقوق تطبیقی، دوره 18، شماره 3.

    قاسمی حامد، عباس (1394). حقوق اقتصادی. تهران: انتشارات دراک.

    کاتوزیان ناصر (1384). حقوق مدنی: الزامات خارج از قرارداد (ضمان قهری). چاپ 4. تهران: مؤسسه انتشارت و چاپ دانشگاه تهران.

    محسنی، حسن و دیگران (1391). «دعاوی جمعی و نقش آن در احقاق حقوق مصرف­کنندگان». پژوهش حقوق خصوصی، سال اول، شماره 1.

    ناصری، نینا (1392). دعاوی جمعی در نظام حقوقی ایران. استاد راهنما: جواد کاشانی. برای اخذ کارشناسی ارشد از دانشگاه علامه طباطبایی. دانشکده علوم سیاسی.

    یزدانیان علیرضا (1379). قلمروی مسئولیت مدنی. چاپ اول. تهران: انتشارات ادبستان.

    American Bar Association; Section of Antitrust Law (2010). Antitrust Class Actions Handbook. ABA: Book Publishing.

    Anderson, Brian & Trask, Andrew (2010). The Class Action play Book. Oxford University Press

    Commission  staff working paper accompanying the White paper on damages actions for breach of the EC antitrust rules, SEC (2008).  404, 2.4. pt. 103.

    Commission Recommendation of 11 June 2013 on common principles for injunctive and compensatory collective redress mechanisms in the Member States concerning violations of rights granted under Union Law, (2013/396/EU).

    Cook, C. (2008). Private Enforcement of EU Competition Law in Member State Courts: Experience to Date and the Path Ahead. 4 Competition Policy International 2. 

    Diel, Katharine (2010). International Practice: Overview/Comparison of U.S & E.U. Judicial Class Action  Structures, Available at: http://www. cpradr.org/about /Newsand Articles/tabid/265/ID/593/International-Practice-Overview Compar ison-of-US-EU-Judicial-Class-Action-Structures-Web.aspx.

    Directive 2014/104/EU of the European Parliament and of the Council on certain rules governing actions for damages under national law for infringements of the competition law provisions of the Member States and of the European Union [2014] OJ L 349/1.

    Driggers S. Martin (1973-1974). Consumer Class Actions under Federal rule 23: Consumer Protection Cause action Available under Federal Statute. South Carolina Law Review. Vol: 25.

    Green paper on consumer collective redress, 2008, Consultation on collective redress "Towards a coherent European approach to Collective Redress", February-April 2011 and Frequently asked questions: European Commission recommends collective redress principles to Member States, 2013.

    1. Miller, Chris (2009). “The Adaptive American Judiciary from Classical Adjuration to Class Action Legislation”. Ably Law Review.Vol: 72. P. 130-132.

    Macey, J. and Miller, G. (1991). “The Plaintiffs’ Attorney’s Role in Class Action and Derivative Litigation: Economic Analysis and Recommendations for Reform”. 58 University of Chicago Law Review 1.

    Maciejewski, Mariusz (2011). Policy Department A: Economic and Scientific Policy. Review of existing collective redress schemes in EU Member States. IP/A/IMCO/NT/-available at: http://www. europarl.europa.eu /activities /committees/studies.do?language=EN.

    Peyer, Sebastian (2014). Compensation and the Damages Directive. Sebastian Peyer Centre for Competition Policy UEA Law School, University of East Anglia, CCP Working Paper.

    Piche, C. (2009). “The Cultural Analysis of Class Action Law”. University of Montreal, Lsu Law Center of Civil Law Studies, Vol. 2.

    Van den Bergh, R. (2008). Enforcement of Consumer Law by Consumer Associations. In M. Faure and F. Stephen (eds.). Essays in the Law and Economics of Regulation. In Honor of Anthony Ogus (Intersentia, Antwerpen).

    Van den Bergh, R. (2013). “Private Enforcement of European Competition Law and the Persisting Collective Action Problem”. 20 Maastricht journal.

    Waelbroeck D. (2010). Private Enforcement: Current Situation and Methods of Improvemen’t. in: The reform of EC competition law, ed: I. Lianos, I. Kokkoris, Kluwer Law International.

    Wils, Wouter (2005). “The Optimal Enforcement of EC Antitrust Law: A Study in Law and Economics”. Kluwer Law International, Business & Economics.

    Woods, D.  (2004). “Private enforcement of antitrust rules modernization of the EU rules and the road ahead”. Loyola Consumer Law Review.

    Yeazell, Stephen C. (1987). “From Medieval Group Litigation to the Modern Class Action”. New Haven: Yale University Press.