تبیین جایگاه «منفعت اعتماد» در حقوق غربی و شناسایی مصادیق آن در فقه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

منفعت اعتماد یکی از منافع سه‌گانه قراردادی است که می‌تواند پس از نقض قرارداد، توسط زیان­دیده از دادگاه مطالبه شود. منفعت اعتماد هنگامی مطرح می‌شود که متعهدله پیش از نقض قرارداد به­وسیله متعهد، در راستای اجرای بخش قراردادی خود و با اعتماد بر اینکه طرف مقابل تعهدات قراردادی خود را انجام خواهد داد، اقدام به صرف هزینه‌‌هایی کرده ‌است که پس از نقض متعهد این هزینه‌ها بی‌ثمر مانده ‌است. هدف از پرداخت خسارت به زیان­دیده در چنین موقعیتی، قرار دادن وی در همان وضعیتی است که پیش از انعقاد قرارداد در آن وضعیت قرار داشته ‌است. زیان­دیده از نقض قرارداد می‌تواند تحت شرایطی به جای منفعت انتظار و استرداد، از باب منفعت اعتماد، خسارات وارده بر خود را از دادگاه مطالبه کند. در حقوق ایران و فقه امامیه هرچند صراحتاً به منفعت اعتماد اشاره نشده ‌است، اما فروعاتی وجود دارد که می‌توان آنها را مصادیقی از منفعت اعتماد دانست.

کلیدواژه‌ها


ارسطو (1390).  اخلاق نیکوماخس. ترجمه محمدحسن لطفی تبریزی. تهران: طرح نو.
امامى، سید حسن (1389). حقوق مدنی. جلد 1. چاپ 30. تهران: انتشارات اسلامیه.
ـــــــــــــــ (1389). حقوق مدنی. جلد 4. چاپ 30. تهران: انتشارات اسلامیه.
انصاری، شیخ مرتضی (1415هـ ق). کتاب المکاسب. جلد 3. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
بجنوردى، سیدحسن موسوى (1419هـ ق). القواعد الفقهیه. جلد 1. قم: نشر الهادی.
حسینی عاملى، سیدجواد (1419هـ ق). مفتاح الکرامه. جلد 13. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
شهیدی، مهدی (1383). آثار قراردادها و تعهدات. چاپ دوم. تهران: مجد.
عاملى (شهیدثانی)، زین‌الدین بن على (1410هـ ق). الروضه البهیه. جلد 3. قم: کتابفروشى داورى.
عاملى کرکى، على بن حسین (1414 هـ ق). جامع المقاصد. جلد 4. چاپ 2. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
قمی، میرزا ابوالقاسم (1413هـ ق). جامع الشتات. جلد 2 و 3. تهران: مؤسسه کیهان.
کاتوزیان، ناصر (1390). قواعد عمومی قراردادها. جلد 4. چاپ 6. تهران: انتشار.
گلپایگانى، سیدمحمدرضا (1409هـ ق). مجمع­المسائل. جلد 3. قم: دار القرآن الکریم.
نجفی، محمدحسن (1404هـ ق). جواهرالکلام. جلد 27. چاپ 7. لبنان: بیروت.
نعمت‌اللهی، اسماعیل (1395). «بررسی خسارت انتظار ناشی از نقض قرارداد در کامن‌لا و حقوق ایران». پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره 3، شماره 3، صص 129-156.
یزدی، سیدمحمدکاظم (1419هـ ق). العروه الوثقی (المحشی). جلد 5. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
Andersen, Eric. G. (1994). “The Restoration Interest and Damages for Breach of Contract”. Maryland Law Review. Volume 53. Issue 1. pp 1-106.
Cooter, Robert and Melvin Aron Eisenberg. (1985). “Damages for Breach of Contract”. 73 Cal. L. Rev. pp1432-1481.
Frey, Martin. A. (2000). An Introduction to the Law of Contracts. Third Edition. West Legal Studies.
Friedman, J. (1981). Contract Remedies in a Nutshell. West Academic Publishing.
Fuller, L. L. and William R. Perdue (1936). “The Reliance Interest in Contract Damages”. 46 Yale Law Journal. pp 52-96.
Garner, Bryan, A. (2009). Black's Law Dictionary. Ninth Edition, West Publishing co.
Garrah, Christopher. J (September 2007) “Revisiting Damages for Breach of Contract”. available at: http://www.mcmillan.ca/Files/136161_Revisiting%20Damages%20for%20Breach%20of%20Contract.pdf. (Last visited September, 12, 2017).
Goldberg, Victor. P. (1989). Readings in the economics of contract law. Cambridge University Press.
Harker, J. R. (1994). “Damages for breach of contract: Negative or positive interest”. 111 South African Law Journal. 5. pp17-32.
Hillman, Robert, A. (1997). The Richness of Contract Law. Kluwer Academic Publishers.
Holmes, O. W. (1897). “The Path of the Law”. 10 Harvard Law Review. pp 457- 462.
Hudec, Robert. E. (April 1982). “Restating the Reliance Interest”. Cornell Law Review. Volume 67. Issue 4. pp 704-734.
Hutchison, Dale. (2004). “Back to basics: reliance damages for breach of contract revisited”. South African Law Journal. 121. pp 51-63.
Jaffey, Peter. (September 1997). “A new version of the reliance theory”. paper presented at the SPTL Conference, p4. Available at: http://bura.brunel.ac.uk/handle/2438/4166. (Accessed September 15, 2017).
Manahhan, Suff (2000). Essential Contract Law. Cavendish Publishing, Second edition.
Markesinis, Basil, S.; Hannes Unberath
and Angus Johnston  (2006). The German Law of Contract. Second Edition.  Hart Publishing co.
McKendrick, Ewan (2000). Contract Law. Palgrave.
Ogus, A. J. (1972). “Damages for Pre-Contract Expenditure”. Modern Law Review. 35. pp423-426.
Restatement (Second) of Contracts (1979).
Saidov, D. and Cunnington, R. (2008). Current Themes in the Law of Contract Damages: Introductory Remarks.’ in D Saidov and R Cunnington (eds), Contract Damages: Domestic and International Perspectives. Oxford: Hart Publishing.
Saidov, Djakhongir (2008). The Law of Damages in International Sales. Hart Publishingp.
Samuel, Geoffrey (2001). Law of Obligations and Legal Remedies. Second Edition. Cavendish Publishing Limited.
Slawson, W. David. (1990). “Role of Reliance in Contract Damages”. 76 Cornell Law Review. pp 197-237.
Stone, Richard (2002). The Modern Law of Contract. Fifth edition. Cavendish Publishing Limited.
Taylor, R.D. (March 1982). “Expectation, Reliance and Misrepresentation”. The Modern Law Review. Volume 45. Issue 2. pp 139–158.
Treitel, Sir Guenter (2003). The Law of Contract. Eleventh edition. Sweet & Maxwell Limited.
Zamir, Eyal. (November 2005). “Remedies for Breach of Contract: Expectation, Reliance, Restitution”, Disgorgement, and Restoration of the Contractual Equivalence. pp 1-32.