مبانی مسئولیت ‌مدنی اشخاص ‌ثالث در حوادث ‌رانندگی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهر، اهر، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

چکیده

حادثه ناشی از رانندگی وسائط ‌نقلیه، واقعه حقوقی است که در عصر حاضر در کشورمان رو به افزایش است و آثار ناشی از چنین وقایعی، ایجاد خسارت و به‌تبع آن، الزام مقصّر به جبران خسارت می‌باشد. مسئولیت ‌مدنی اشخاص ثالث در حوادث رانندگی با توجّه به نوع حادثه و بر پایه مبانی حقوقی و فقهی ایجاد مسئولیت است. در حقوق ایران، جبران خسارت ناشی از چنین حوادثی علی‌الاصول به عهده شخص مقصّر در حادثه می‌باشد که به‌ نوعی داخل در سلسله وقایع تصادفات بوده‌اند. در برخی از حوادث، راننده مقصر فاقد شرایط قانونی برای رانندگی بوده که نمونه بارز و عینی آن، «رانندگی بدون گواهینامه» است. از طرفی وسیله نقلیه دخیل در حادثه در مالکیت وی نبوده و تخلف از مقرّرات رانندگی باعث بروز حادثه شده است که قانون به‌صراحت برای مالک یا اشخاصی که متصرف وسیله نقلیه بوده و آن را در اختیار اشخاص‌ فاقد گواهینامه قرار می‌دهند، مسئولیت کیفری با عنوان مجرمانه «معاونت در جرم رانندگی بدون پروانه» پیش‌بینی نموده است، اما در خصوص مسئولیت مدنی در جبران خسارت قانون ساکت می‌باشد. در مراجعه به عمومات، مسئولیت نیز تحت قاعده قرار نگرفته است. در این مقاله مبانی حقوقی و فقهی مسئولیت مدنی اشخاص ثالث (غیرراننده) به جبران خسارت ناشی از حوادث رانندگی بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


آل‌کاشف‌خطا، محمد الحسین (1361). تحریر المجله مکتبه النجاخ. تهران: مکتب فیروزآبادی قم.
اردبیلی، محمدعلی (1378). حقوق جزای عمومی. جلد اول. چاپ دوم. تهران: نشر میزان.
اکبریان، حسین (1389). کارشناسی تصادفات. تهران: انتشارات جنگل و جاودانه.
امامی، سید حسن (1375). حقوق مدنی. جلد اول. تهران: انتشارات کتاب‌فروشی اسلامیه.
امینی، منصور (1386). حقوق مدنی 4. تهران: انتشارات دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
بادینی، حسن (1384). فلسفه مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
باریکلو، علیرضا (1396). مسئولیت مدنی. چاپ هفتم. تهران: انتشارات میزان.
بروجردی عبده، محمد (1380). حقوق مدنی. تهران: نشر مجد.
بلغاری، محمد (1380). مجموعه قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی. چاپ دوم. تهران: انتشارات مجد.
بهرامی احمدی، حمید (1394). مسئولیت مدنی. چاپ سوم. تهران: نشر میزان.
پایدار، حبیب‌الله (1354). چرا انسان متعهد و مسئول است. تهران: انتشارات فرهنگ اسلامی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1370). مجموعه قانون مدنی. تهران: انتشارات گنج دانش.
جوان، موسی (1385). مبانی حقوق. جلد اول و دوم. تهران: نشر انتشارات تهران.
حر عاملی، محمد بن حسن (1414). وسائل الشیعه. الطبعه الثانیه. جلد 19. قم: مؤسسه آل البیت الاحیا الثراث.
داراب‌پور، سهراب (1390). مسئولیت‌های خارج از قرارداد. چاپ دوم. تهران: انتشارات مجد.
الدسوقی، محمدابراهیم (1975). الاعضاء من المسئولیه عن حوادث السیارات. قاهره: نشر دارالنهضه العربیه.
دهخدا، علی‌اکبر (1373). دوره کامل 16 جلدی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رازانی، عباس (1381). بررسی علل سوانح رانندگی. تهران: نشر انتشارات معاونت آموزش راهور.
ژوردن، پاتریس (1394). اصول مسئولیت مدنی. ترجمه مجید ادیب با مقدمه سید حسین صفایی. چاپ چهارم. تهران: نشر میزان.
السنهوری، عبدالرزاق احمد (1945). الوسیط فی شرح القانون مدنی الجدید. الجزء اول. مصادر التزام. قاهره: نشر دارالنهضه العربیه.
شهیدی، مهدی (1383). حقوق مدنی آثار قراردادها و تعهدات. جلد سوم. تهران: انتشارات مجد.
صادقی مقدم، محمدحسن؛ شکوهی زاده، رضا (1393). حقوق بیمه. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
صالحی، جانعلی (1385). فرهنگ بیمه بازرگانی. تهران: انتشارات بیمه مرکزی.
صفایی، حسین؛ رحیمی، حبیب‌الله (1396). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). چاپ دهم. قم: انتشارات یاران قم، زرین قم.
صفایی، حسین (1388). تقریرات درس مسئولیت مدنی دوره دکتری. تهران: نشر دانشگاه امام صادق (ع).
عباسلو، بختیار (1394). مسئولیت مدنی با نگرش تطبیقی. چاپ دوم. تهران: انتشارات میزان.
عراقی، ضیاءالدین (1418). قاعده لاضرر و لاضرار (تقریرات عراقی، تألیف سید مرتضی موسوی خلخالی). جلد اول. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
عمید، حسن (1392). لغت‌نامه دوجلدی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
غلام‌علیزاده، محمد (1392). مسئولیت مدنی ناشی از وسایل موتوری. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
فتحعلی‌پور سالوئی، عطاالله (1380). مسئولیت مدنی و جزائی ناشی از تصادفات رانندگی. چاپ دوم. تهران: نشر ورق.
فرزام، سرتیپ منصور (1387). رسیدگی به سوانح رانندگی. چاپ سوم. تهران: نشر معاونت آموزش دانشکده راهور ناجا.
قاسم‌زاده، سید مرتضی (1387). مبانی مسئولیت مدنی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات میزان.
ـــــــــــــــــــــ (1395). انواع و مسئولیت مدنی بدون قرارداد. چاپ دهم. تهران: نشر میزان.
کاتوزیان، ناصر (1386). الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری، مسئولیت مدنی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــــــ (1395). الزامات خارج از قرارداد (مسئولیت مدنی). تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر؛ جنیدی، لعیا؛ غمامی، مجید (1381). مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کلینی رازی، محمد یعقوب بن اسحاق (1367). الفروع من الکافی. تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
محقق داماد، سید مصطفی (1389). فقه پزشکی. تهران: انتشارات حقوقی.
مرقس، سلیمان (1955). المسئولیه المدنیه الاحکام الخاصه. قاهره: نشر جامعه القاهر.
معین، محمد (1388). لغت‌نامه 6 جلدی. جلد سوم. تهران: انتشارات سروش.
موسوی‌خمینی، سید روح‌الله (1414). بدایع الدرزقی قاعده نفی الضرر. جلد دوم. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
مهماندار، محمدرضا (1388). درآمدی بر تصادفات و قوانین. تهران: مرکز تحقیقات کاربردی پلیس راهنمایی‌ورانندگی ناجا.
نجفی، محمدحسین (1373). جواهرالکلام (فی شرح شرایع الاسلام). جلد 37. الطبه الرابعه. تهران: دارالکتب اسلامیه.
النقیب، عاطف (1983). النظریه العامه المسئولیه الناشه عن الفعل الشخصی، الخطا و الضرر. بیروت: منشورات عدیدات.
ـــــــــــــــــــــ (1985). العامه النائسته عن الفعل الاشیاء. چاپ دوم. بیروت: منشورات هدیدات.
یزدانیان، علیرضا (1379). حقوق مدنی قلمرو مسئولیت مدنی. تهران: نشر ادبستان.
ــــــــــــ (1395). قواعد عمومی مسئولیت مدنی. نشر میزان.
ـــــــــــــ (1395). قواعد عمومی مسئولیت مدنی با مطالعه تطبیقی ایران و فرانسه. جلد اول. تهران: نشر میزان.