مبانی و شرایط حجیت آرای کیفری در دعاوی مدنی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق خصوصی و اسلامی، دانشگاه شیراز

2 دانشیار حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه شیراز

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه شیراز

چکیده

قاعده حجیت رأی قطعی کیفری در دعوای حقوقی که از دیرباز تحت عنوان قاعده نفاذ در بین حقوقدانان محل بحث بوده است، اکنون در ماده 18 قانون جدید آیین دادرسی کیفری انعکاس یافته است. به موجب این قاعده، اگر وقایع مؤثر در حل و فصل دعوای حقوقی قبلا در جریان دادرسی کیفری مورد بررسی قرار گرفته باشند و مفاد رأی قطعی کیفری حاکی از اثبات یا نفی وقایع مزبور باشد، دادگاه حقوقی باید از رأی قطعی کیفری در خصوص موضوع تبعیت نماید. نمونه ای از اجرای قاعده سابقا در ماده 227 قانون آیین دادرسی مدنی در باب جعلیت اسناد مقرر گردیده بود و اکنون ماده 18 قانون آ.د.ک. به عنوان یک قاعده کلی، رأی قطعی کیفری که مؤثر در ماهیت امر حقوقی باشد را برای دادگاه حقوقی لازم الاتباع معرفی نموده است. به نظر می رسد که رأی کیفری مؤثر در ماهیت امر حقوقی می تواند به صورت حکم یا قرار ماهوی نهایی باشد. مقصود از تأثیر در ماهیت امر حقوقی نیز آنست که وجود یا فقدان امور موضوعی مبنای دعوای حقوقی سابقا در قالب دادرسی کیفری احراز گردیده و مفاد رأی قطعی کیفری برای اثبات یا نفی استحقاق خواهان در دعوای حقوقی کافی است. مبنای قاعده را نیز باید در مبانی عام حاکمیت امر مختوم، حفظ نظم عمومی، ضرورت اجتناب از صدور آرای معارض و اختیارات گسترده مرجع کیفری در امر اثبات جستجو نمود.

کلیدواژه‌ها


آشوری، محمد (1386). آیین دادرسی کیفری. جلد اول. چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات سمت.
اسدی، لیلا سادات (1394). آیین دادرسی کیفری؛ کلیات ضابطین. تهران: انتشارات فکر سازان.
اصغری آق‌مشهدی، فخرالدین؛ ایثاری، مهدی (1392). «تأثیر متقابل اعتبار امر مختوم در رسیدگی­های حقوقی و کیفری». فصلنامه دیدگاه­های حقوق قضایی. شماره 61. صص 32-11.
اکبری، بهنام (1396). آیین دادرسی کیفری. جلد اول. تهران: انتشارات مجد.
الهی منش، محمدرضا، رحیمی، محمد مهدی (1394). آیین دادرسی کیفری. جلد اول. چاپ دوم. تهران: انتشارات مجد.
بایرامی آرباطان، رامین (1395). قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوق کنونی. تهران: انتشارات مجد.
تقی‌زاده، ابراهیم؛ هاشمی، سید احمدعلی (1393). مسئولیت مدنی. چاپ چهارم. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
جوانمرد، بهروز (1390). فرایند دادرسی در حقوق کیفری ایران. چاپ دوم. تهران: انتشارات بهنامی.
حاجی تبار فیروز جائی، حسن (1395). آیین دادرسی کیفری کاربردی. تهران: انتشارات میزان.
حیاتی، علی عباس (1392). آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ سوم. تهران: نشر میزان.
خالقی، علی (1395). نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری. چاپ ششم. تهران: انتشارات شهر دانش.
ــــــــــــــ (1395). آیین دادرسی کیفری. جلد اول. چاپ سیزدهم. تهران: انتشارات شهر دانش.
خدابخشی، عبدالله (1389). تمایز بنیادین حقوق مدنی و حقوق کیفری. تهران: انتشارات شهر دانش.
دیبانژاد، محسن؛ شایسته، یعقوب (1394). قانون آیین دادرسی کیفری در نظم کنونی. تهران: انتشارات مجد.
زراعت، عباس (1391). محشای قانون آیین دادرسی مدنی. چاپ چهارم. تهران: انتشارات ققنوس.
ــــــــــــــ (1394). آیین دادرسی کیفری. جلد سوم. تهران: انتشارات میزان.
سلیمی، صادق؛ بخشی‌زاده اهری، امین (1395). تحلیل ماده به ماده قانون آیین دادرسی کیفری 1392. چاپ چهارم. تهران: انتشارات جاودانه.
شمس، عبدالله (1393). آیین دادرسی مدنی، دوره پیشرفته. جلد سوم. چاپ بیست و پنجم. تهران: انتشارات دراک.
طهماسبی، جواد (1396). آیین دادرسی کیفری. جلد سوم، تهران: نشر میزان.
کاتوزیان، ناصر (1392). اعتبار امر قضاوت شده در دعوای مدنی. چاپ نهم. تهران: نشر میزان.
ــــــــــــــ (1393). الزام‌های خارج از قرارداد؛ مسئولیت مدنی. چاپ سیزدهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گاستون، استفانی؛ لواسور، ژرژ؛ بولوک، برنار (1377). آیین دادرسی کیفری. ترجمه حسن ادیبان. جلد دوم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
محمدخانی، عباس (1397). عنصر روانی جرم. تهران: نشر میزان.
مدنی، سید جلال‌الدین (1387). آیین دادرسی کیفری 1 و 2. چاپ چهارم. تهران: انتشارات پایدار.
مصدق، محمد (1395). شرح قانون مجازات اسلامی. جلد 1 و 2. تهران: انتشارات جنگل.
مقبول، فتیحه؛ مسعودان، فهیمه (2014). «ممارسه الدعوی المدنیه التبعیه». مذکره لنیل شهاده الماستر فی الحقوق (تخصص القانون الخاص و العلوم الجنائیه). الجزایر: جامعه بجایه.
مهاجری، علی (1390). قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: انتشارات فکر سازان.
میرزایی، علیرضا (1392). محشای مجموعه قوانین و مقررات حقوقی. چاپ دوم. تهران: انتشارات بهنامی.
ولیدی، محمدصالح (1386). حقوق جزای اختصاصی؛ جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی و حقوق و تکالیف خانوادگی. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.