بررسی فقهی–حقوقی تخصیص عام منطوقی با مفهوم مخالف با تاکید بر رابطه مادۀ یک قانون مسئولیت مدنی با مادۀ 328 ق.م

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فلسفه دین، دانشگاه پیام نور

2 استادیار فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

بررسی روشمند و تاریخی- تحلیلی- تطبیقی نشان می­دهد که به عقیده بیشتر اصولیون مفهوم مخالف، عام منطوقی را تخصیص می­زند. اگر مفهوم مخالف حجت است که هست؛ پس باید به آثار و تبعات حجیت و دلیلیت آن هم پایبند بود؛ التزام به شیء التزام به لوازم آن هم هست. بر همین اساس، مفهوم مادۀ یک قانون مسئولیت مدنی، مادۀ 328 قانون مدنی را تخصیص می­زند و از وسعت آن می­کاهد اما، این راه حل در نظام حقوقی ما پذیرفته شده نیست. در حقوق برای تخصیص یک قانون عام به وسیله مفهوم قانون دیگر، نمی­توان به قاعده­ای دست یافت. قانون­گذار ماده­ای قانونی را آورده که از مزایای آن استفاده کند، بدون آن­که به لوازم و آثار و تبعات آن از جمله مفهوم، توجهی داشته باشد. باوجود آن که در حقوق هم مفهوم مخالف تحت شرایطی حجت است، اما به نتایج آن پایبندی وجود ندارد. هدف قانون­گذار، منطوق است و نه مفهوم. عمل به منطوق، هدف قانون را برآورده می­کند. قانون­گذار چه بسا احاطه به تمام مفاهیم نداشته باشد. اگر منطوق­ها تعارض نداشته باشند، عمل به آنها جایی را برای مفاهیم نخواهدگذاشت. عمل به قانون به معنای عمل به منطوق است و نه مفهوم، مگر تحت شرایطی که اراده قانون­گذار در خصوص عمل به مفهوم هم  کشف شود که این قاعده­مند و روشمند نیست.

کلیدواژه‌ها


13 -سبحانی،جعفر،1388، الوسیط فی اصول الفقه، قم، موسسه امام صادق(ع)، چهارم
 14  -سبحانی، جعفر،1424، ارشادالعقول الی مباحث الاصول، تقریرات حاج عاملی، محمد حسین، قم، موسسه  امام صادق(ع)
  -15 شوکانی، محمدبن علی بن محمد،2000، ارشادالفحول الی تحقیق الحق من علم الاصول، بیروت، دارالکتب العلمیه
16 - زرکشی، خیرالدین،1404، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین
  -17صدر، محمد باقر،1417 ، بحوث فی علم الاصول، تقریرات عبدالساتر، حسن، بیروت، الدار الاسلامیه
  -18کاشانی، علی،1368، مجمع الفرائد فی الاصول، قم، چاپخانه امیر
19 -کلینی، محمدبن یعقوب،1413، فروع کافی، تحقیق محمدجوادالفقیه، بیروت، دارالاضواء
20 -مشکینی اردبیلی، علی ،1396،  تحریر المعالم فی اصول الفقه، قم، مهر
21 -مظفر، محمدرضا،1410، اصول الفقه، قم، مؤسسه اسماعیلیان، سوم
22 -مکارم شیرازی، ناصر،1342، انوار الاصول، تقریرات قدسی احمد، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، دوم