بررسی تطبیقی قانون حاکم بر مسئولیت مدنی با وجود عنصر خارجی در حقوق ایران

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکترای حقوق خصوصی، دانشگاه اصفهان.

2 دانشیار حقوق خصوصی، دانشگاه اصفهان

3 دانشیار حقوق بین الملل، دانشگاه اصفهان.

چکیده


در دنیای امروز با توجه به تسریع ارتباطات و حمل و نقل اشخاص و اشیاء، مسئلة تعهدات خارج از قرارداد از مرزهای جغرافیای یک کشور خارج شده و خود به یک دستة ارتباطی از دسته های ارتباط در حقوق بین الملل خصوصی مبدل گشته است. بااین حال، قانون مدنی ایران که خاستگاه رفع تعارض قوانین در حقوق ماست متعرض وقایع حقوقی نشده است؛ اما در حقوق تطبیقی تلاش های زیادی برای تعیین قانون حاکم بر مسئولیت مدنی صورت گرفته است که چند معیار اصلی و بیش از ده معیار منبعث از آن ها را می توان بیان نمود. معیار سنتی، «قانون مقر دادگاه» را قانون صالح می داند. نظری دیگر، قانون محل وقوع زیان را مصلح دعوی می داند. در دوره ای «قانون مناسب» برگزیده شد و در آخرین نظر ارائه شده «انتخاب آزادِ» قانون حاکم توسط طرفین دعوی مطرح شده است. سعی در یافتن قانون حاکم تا آنجا پیش رفته است که گاه قائل به تمایز در درون دستة تعهدات بدون قرارداد شده اند و میان شبه عقد و شبه جرم، در راه تعیین قانون حاکم بر آن ها فرق نهاده و راه حلی جداگانه برای هر کدام بیان کرده اند؛ البته این تطور به جهت انتخاب انسَب بوده و به هیچ وجه باعث حذف روش های حقوقی پیشین نشده است. در این مقاله برآنیم تا با بیان قوانین و دکترین موجود در حقوق تطبیقی، قانونی را در تعارض قوانین در مسئولیت مدنی با وجود عنصر خارجی در حقوق ایران برگزینیم که ارتباط نزدیک تری با موضوع و طرفین دعوا داراست و قریب به عدالت و انصاف است.

کلیدواژه‌ها


افضلی مهر، مرضیه (1385). «قانون حاکم بر الزامات خارج از قراردادها در تعارض قوانین». پایان نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه قم.
الماسی، نجاد علی (1387 الف). تعارض قوانین. چاپ چهاردهم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
 (1387 ب). حقوق بینالملل خصوصی. چاپ ششم. تهران: نشر میزان.
 (1391). «تقریرات درس حقوق بین الملل خصوصی». پایان نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران
الماسی، نجاد علی؛ افضلی مهر، مرضیه (1387). «قانون حاکم بر شبه عقد در تعارض قوانین». نشریة نامة مفید. شمارة 2. 20-3.
امامی، سیدحسن (1387). حقوق مدنی. جلد 1. چاپ چهاردهم. بی جا: کتاب فروشی اسلامیه.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). مجموعة محشای قانون مدنی (علمی، تطبیقی، تاریخی). چاپ دوم. تهران: گنج دانش.
جلالی، محمود (1389). «رویکردی نوین به حقوق تطبیقی و رابطة آن با حقوق بین الملل». فصلنامة حقوق دانشگاه تهران. شمارة 2. 104-85.
حسینی نژاد، حسینقلی (1370). مسئولیت مدنی. چاپ دوم. تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی.
سلجوقی، محمود (1380). بایستههای حقوق بینالملل خصوصی. تهران: نشر میزان.
شجاعپوریان، سیاوش (1373). مسئولیت ناشی از خطای شغلی پزشک. زیر نظر دکتر ناصر کاتوزیان. تهران: انتشارات فردوسی.
شهیدی، مهدی (1376). «قواعد ایرانی تعیین قانون حاکم بر قراردادهای بین المللی خصوصی». مجلة تحقیقات حقوقی. شمارة 21 و 22. 42-23
ره پیک، حسن (1395). حقوق مسئولیت مدنی و جبرانها. چاپ سوم. تهران: انتشارات خرسندی.
صالحی ذهابی، جمال (1381 الف). «مسئولیت مدنی وقانون حاکم بر آن در تعارض قوانین». پژوهشنامة بیمه. شمارة 67. 130-101.
 (1381 ب). «قانون حاکم بر مسئولیت مدنی». پ‍ای‍ان ن‍ام‍ة ک‍ارش‍ن‍اس‍ی ارش‍د. دانشگاه تهران.
غفاری فارسانی بهنام (1389). «مسئولیت مدنی پیش قراردادی و جایگاه آن در حقوق ایران». فصلنامة حقوق دانشکدة حقوق و علوم سیاسی. دورة 40. شمارة 8. 246 – 227.
طالب احمدی، حبیب (1388). «تقصیر در گفتگوهای پیش قراردادی». مجلة مطالعات حقوقی. دورة 1. شمارة3. 181-153.
طباطبائی، سیدمحمدصادق؛ شنیور، قادر (1394). «مطالعة تطبیقی قانون حاکم بر مسئولیت مدنی
در حقوق ایران و انگلیس از منظر تعارض قوانین». مجلة حقوق تطبیقی (نامه مفید). شمارة 2.
طباطبایی نژاد، سیدمحمد (1390). «چالش تعیین قانون حاکم بر مسئولیت مدنی ناشی از نقض قواعد حقوق رقابت». فصلنامة دیدگاههای حقوق قضایی. شمارة 62. 112-89.
صفایی، حسین؛ رحیمی، حبیب الله (1391). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). چاپ چهارم. تهران: انتشارات سمت.
علامه حلی، حسن ابن یوسف بن مطهر (بی تا). تحریرالاحکام. جلد 2. قم: انتشارات مؤسسة آل البیت.
 (بی تا). تذکرة الفقها. جلد 2. بی جا: مکتب الرضویة لاحیاآثار الجعفریة.
عیوضپور، علی اصغر؛ نیک بخت، حمیدرضا (1390). «اصل حاکمیت (آزادی( اراده به عنوان قاعدة حل تعارض در تعهدات غیرقراردادی نگاه به نظام حقوقی اتحادیة اروپا». مجلة حقوقی بینالمللی. سال 28. شمارة44. 54-13.
قاسم زاده، سید مرتضی (1387). الزامها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد. چاپ دوم. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
کاتوزیان، ناصر (1374). الزامهای خارج از قرارداد، ضمان قهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
(1387 الف). دورة مقدماتی حقوق مدنی وقایع حقوقی. چاپ سیزدهم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
(1387 ب). دورة مقدماتی، حقوق مدنی اعمال حقوقی. چاپ سیزدهم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
 (1387 ج). قانون مدنی در نظم حقوق کنونی. چاپ نوزدهم. تهران: نشر میزان.
(1385). مقدمة علم حقوق. چاپ چهل و پنجم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
میرحسینی، مجید؛ الماسی، نجادعلی (1391). «حاکمیت اراده در تعیین قانون حاکم بر مسئولیت مدنی در مقررات متحدالشکل روم دو و حقوق ایران». نشریۀ نامه مفید. دورة 8. شمارة 17. 28-5.
نصیری، محمد (1385). حقوق بینالملل خصوصی. چاپ پانزدهم. تهران: انتشارات آگه.
نیک بخت، حمیدرضا؛ علیخانی، حمیدرضا (1389). «قانون قابل اعمال بر تعهدات غیرقراردادی». مجلة تحقیقات حقوقی. 37-9.
یزدانیان، علیرضا (1392). مطالعات تطبیقی در حقوق تعهدات. جلد اول. تهران: نشر میزان.
 (1386). قواعد عمومی مسئولیت مدنی. جلد اول. تهران: نشر میزان.
(1379). قلمروی مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات ادبستان.
(1387). «نگاهی به جرم به عنوان منبع تعهدات درحقوق ایران وفرانسه». مجلة حقوق تطبیقی (نامه مفید). شمارة 2.
(1390). «تقسیم بندی منابع تعهدات به قراردادی و غیرقراردادی در حقوق ایران و فرانسه». مجلة دانشگاه تهران. شمارة 41.
(1391). «تعهدات و مسئولیت های ناشی از حمل و نقل جاده ای دوستانة مسافر در حقوق ایران و فرانسه». فصلنامة حقوق دانشگاه تهران. شمارة 1.
Jaeger, Friedrich K. (1981-1982). European Convention on the Law Applicable to Contractual Obligations: Some Critical Observations. 22 Va. J. Int’l L. 123.
Fawcett, J., Carruthers, J., & Cheshire, M. (2008). Private International Law (14th Ed.). New York, Oxford University.
Hylton, N. (2006). Tort and choice of Law: searching for principle, journal of legal education, Boston University.
McClean, J. D. (1993). Morris; the Conflict of Laws (4th Ed.). London; Sweet & Maxwell
Collier, J., G. (2001). Conflict of Laws (3rd Ed.). United Kingdom; Cambridge University
Press.
Kozyris, J. (2008). RomII: tort confilict on right track. am.j.comp.l
Loussouarn, y., Bourel, P. (1998). Droite International, Prive, Paris, Dalloz.
Zhang, M. (2009). Party autonomy in non-contractual obligations: Rome II and its impacts on choice law. Seton Hall Law Review. vol. 39.
Wasylkowska, M. (2008). Looking for the law applicable to non-contractual obligations in the regulation to Rome II. Retrieved from: www.law.muni.cz/sborniky/cofola2008/files/pdf
Michels, R. (2005). Private or International? Two economic models for private international law of tort. Duke Law School working paper series.
Nygh, P. (1999). Autonomy in International Contracts (1st Ed.). New York; Oxford University.
Rabel, E. (1960). The conflict of laws; a comparative study (vol. 3). The University of Michigan Law School. U.S.A.
De Boer, T. M. (2009). The purpose of uniform choice-of-law rules: the Rome II regulation. Netherlands International Law Review, Volume 56, Issue 03.
Kramer Xandra, E. (2008). The Rome II regulation on the law applicable to non-contractual obligations: the European private international law tradition continued - introductory observations, scope, system, and general rules. Erasmus University Rotterdam (EUR), Erasmus School of Law, Nederland’s International Privaatrecht (NIPR), No. 4, pp. 414-424.
Geller, E. (2004). Conflicts of laws in copyright cases: infrigment and ownership issues. Journal of Copyright Society of the U.S.A. 315-394.
Whitty, N. R., & Visser, D. (2004). ‘Unjustified Enrichment’, mixed legal systems in comparative perspective: property and obligations in Scotland and South Africa. Oxford University Press. *399-436.
Rheinstein, M. (1945). Conflict of laws. Torts. Rules in Phillips V. Eyre. University of Chicago Law Review: Vol. 13: Iss. 1, Article 7.
Mayss, A. (1996). Principles of conflict of law (2nd Ed.). Cavendish Publishing
Limited; London.