بررسی تطبیقی استثناء استفادۀ آموزشی در حقوق مالکیت ادبی و هنری

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 ٭ استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی (مؤسسۀ حقوق تطبیقی) دانشگاه تهران (نویسندۀ مسئول).

2 ٭٭ کارشناسی ارشد حقوق مالکیت ادبی و هنری دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)

چکیده

چکیده
استثناء استفاده آموزشی در حقوق مالکیت ادبی و هنری به عنوان یکی از موضوعات مهم در کنوانسیون برن به قانونگذاران ملی پیشنهاد شده است و کشورهای مختلف می توانند با توجه به وضعیت داخلی و بومی خود آن را در قوانین داخلی پیش بینی نمایند. این استثناء تلاش می کند بهره برداری از آثار ادبی و هنری را به منظور اهداف آموزشی تجویز کند، هرچند با پیشرفت های حاصل شده در حوزۀ فناوری و همچنین توافقات خصوصی، استثناء مذکور به چالش کشیده شده است اما قانونگذاران، می توانند با سیاست گذاری های خود در این حوزه، به رشد علمی و فرهنگی کمک و در مسیر توسعه گام بردارند و به نحوی میان صاحبان حقوق و نفع عمومی جامعه تعادل ایجاد نماید. این مقاله تلاش می کند با روش تحلیلی- توصیفی و به صورت کتابخانه ای با مطالعۀ کنوانسیون های بین المللی و قوانین ملی، ابتدا به مفهومی از استفاده آموزشی دست یابد. سپس به میزان توفیق این مقررات در حصول به اهداف مدنظر قانونگذار می پردازد و در نهایت به این نتیجه رسیده است که مفهوم استفاده آموزشی با توجه به نحوۀ قانونگذاری هر کشور متفاوت می باشد ولی می بایست در چهارچوب آزمون سه گام تفسیر شود. هرچند که اعمال تدابیر فنی و حقوقی توسط صاحبان حق، عملاً این استثناء را تا حدی تعدیل می نماید ولی قانونگذار می تواند با اتخاذ راهکارهایی از جمله بلااثر نمودن توافق برخلاف این استثناء یا پیش بینی پرداخت مابه ازاء مناسب از این امر جلوگیری نماید.

کلیدواژه‌ها


منابع
امامی، اسدالله (1386). حقوق مالکیت معنوی. جلد اول. تهران: نشر میزان.
ایمانی، عباس (1382). «استثنای مهم حق مؤلف: استفادۀ منصفانه از اثر دیگری». مجلۀ پژوهشهای حقوقی. شمارۀ سوم. صص 213-193. 
اسلامی، شیرزاد (1388). مجموعۀ قوانین مالکیتهای فکری. تهران: انتشارات مجد.
تیان، یی ژون (1392). بازاندیشی در مالکیت فکری (اقتصاد سیاسی حمایت از کپیرایت در عصر دیجیتال). ترجمۀ سید قاسم زمانی و مناالسادات میرزاده. تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات و پژوهش های حقوقی شهر دانش با همکاری پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
حبیبا، سعید؛ شاکری، زهرا (1392). «سه گام؛ آزمونی فراروی مصرف کنندگان آثار ادبی و هنری». مجلۀ تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی. شمارۀ 61. صص 249-209. 
----------  (1391). «مبحثی در محدودیت ها و استثنائات حقوق مالکیت ادبی و هنری». مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی. شمارۀ 1. صص 54-37.
زرکلام، ستار (1388). حقوق مالکیت ادبی و هنری. چاپ دوم. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).
زرکلام، ستار (1384). ترجمۀ قانون مالکیت فکری فرانسه و آلمان (آثار ادبی و هنری). تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.
سمیعی زفرقندی، مرتضی (1390). «مفهوم آموزش و انواع روش های آموختن». مجلۀ رشد آموزش فنی و حرفهای. دورۀ 7. شمارۀ 2. صص 35-30.
شاکری، زهرا (1394). «استفادۀ منصفانه از آثار ادبی و هنری، حقی برای جامعه؟!». فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی. دورۀ 45. شمارۀ 2. صص 223-207.
شهیدی، مهدی (1380). تشکیل قراردادها و تعهدات. چاپ دوم. تهران: انتشارات مجد.
کلمبه، کلود (1385). اصول بنیادین حقوق مؤلف و حقوق مجاور در جهان. ترجمۀ علی رضا محمدزاده وادقانی. تهران: نشر میزان.
لایحۀ حمایت از مالکیت فکری ایران مصوب جلسۀ مورخ 2/7/1393 هیئت وزیران.
میرحسینی، سید حسن (1385). فرهنگ حقوق مالکیت معنوی. جلد دوم. تهران: نشر میزان.
محمدی، پژمان (1386). قراردادهای حق مؤلف. تهران: نشر دادگستر.
منصور، جهانگیر (1381). قانون مدنی. چاپ سیزدهم. تهران: نشر دوران.
--------- (1381). قانون اساسی. چاپ سیزدهم. تهران: نشر دوران.