تحول در نظام حقوقی حمایت از کودکان بدون سرپرست

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه الهیات دانشگاه بوعلی همدان

2 کارشناسی ارشد فقه و حقوق گروه حقوق دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

فرزندخواندگی یکی از نهادهای حقوقی است که به موجب آن رابطه ی حقوقی بین زوجین سرپرست یا سرپرست منحصر با فرزندخوانده ایجاد می شود. این امر سابقه نسبتا طولانی در تاریخ زندگی بشر دارد، در زمان جاهلیت نیز مرسوم بوده و فرزندخوانده از تمام حقوق و تکالیف فرزند واقعی برخوردار بوده است. تا اینکه با نزول آیات 4 و 5 سوره احزاب فرزندخواندگی به معنایی که در زمان جاهلیت وجود داشت نسخ گردید، اما اصل فرزندخواندگی مورد تایید اسلام می باشد.
در ایران قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست در سال 1353 تصویب شد و این قانون در سال 1392 با عنوان " قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست" اصلاح و قانون سابق لغو گردید. مطابق این قانون، خانواده های فاقد فرزند یا دختران و زنان مجرد بالای سی سال می توانند کودکان یا نوجوانان بی سرپرستی و بدسرپرست که شرایط مقرر در این قانون را دارا می باشند سرپرستی نمایند. بعد از صدور حکم سرپرستی برخی از حقوق و تکالیف اولاد و والدین، مانند حضانت و نفقه در رابطه بین آنها جاری می شود. اما از حقوق دیگری از جمله ارث محروم می باشند که با توجه به مفاد ماده 14 قانون مذکور این مشکل چاره اندیشی شده است.
درج حکم فرزندخواندگی در شناسنامه فرزندخوانده و سرپرست با توجه به ماده 22 قانون فوق الذکر و جواز ازدواج سرپرست با فرزندخوانده که در تبصره ماده 26 همین قانون بیان شده است، از جمله نواقص و معضلات قانون مذکور می باشد که با هدف اصلی این قانون که در ماده 1، تامین نیازهای مادی و معنوی کودکان و نوجوانان می باشد در تعارض است.

کلیدواژه‌ها


قرآن مجید
امام خمینی، روح الله (1422). استفتاءات. جلد3. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1378). ترمینولوژی حقوق. جلد4. چاپ چهاردهم. تهران: گنج دانش.
حلی، جمال‌الدین احمدبن محمد اسدی (1410).  المقتصر من شرح المختصر. چاپ اول. مشهد: مجمع البحوت الاسلامیه.
دهخدا، علی اکبر (1340).  لغت نامه. جلد11. چاپ چهاردهم. تهران: دانشگاه تهران.
دهخدا، علی اکبر و مصطفوی، حسن (1402). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. جلد 3. چاپ اول. تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر.
رزاقی،رضا، (1385).  فرزندپذیری، تهران. چاپ اول. تهران: انتشارات ادارۀ کل روابط عمومی سازمان بهزیستی.
سعدی، ابوجیب (1408). القاموس الفقهی لغت و اصطلاحات. چاپ دوم. دمشق، سوریه: دارالفکر.
صفایی، سید حسین؛ قاسم زاده، سید مرتضی (1389). حقوق مدنی اشخاص و محجورین. چاپ شانزدهم. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
طاهری، حبیب الله (1418). حقوق مدنی. جلد 3. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیه. جلد 3. چاپ سوم. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الاثار الجعفریه.
عمید، حسن (1375). فرهنگ فارسی عمید. جلد3. چاپ پنجم. تهران: امیرکبیر.
عبادی، شیرین (1375): حقوق کودک. چاپ چهارم. تهران: نشر کانون.
عالمی طامه، حسن (1391). فرزندخواندگی در اسلام. چاپ اول. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.عاملی شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1410). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه المحشی. جلد7. چاپ اول. قم: کتابفروشی داوری.
عاملی، شهید اول، ابی‌عبدالله شمس‌الدین محمدبن جمال‌الدین مکی (1386). اللمعة الدمشقیة. مترجمان: محسن غرویان و علی شیروانی. جلد 2. چاپ سی و پنجم. قم: انتشارات دارالفکر.
عاملی، حر، محمدبن حسن (1409). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. جلد 21. چاپ اول. قم: نشر مؤسسۀ آل البیت.
عابد خراسانی، محمودرضا (1389). درآمدی بر حقوق کودک مطالعه تطبیقی در نظام‌های حقوق ملی و بین المللی. چاپ اول. تهران: نشر میزان.
عاملی، نجم‌الدین جعفربن حسن (1413). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. جلد 12. چاپ اول. قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
کاتوزیان، ناصر (1389). دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده. چاپ هفتم. تهران: نشر میزان.
کاتوزیان، ناصر (1387). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ بیستم. تهران: نشر میزان.
کاتوزیان، ناصر (1378). حقوق مدنی خانواده (روابط پدر و مادر و اولاد). جلد2. چاپ پنجم. قم:انشارات بهمن برنا.
مدنی قهفرخی، سعید؛ زینالی، امیر حمزه (1390). آسیب‌شناسی حقوق کودک. چاپ اول. تهران: نشر میزان.
مدیر نیا، سید جواد (بی تا). حقوق کودک، حضانت اطفال در حقوق مدنی ایران اسلام و فرانسه. بی جا. بی نا.
محقق حلی، نجم‌الدین جعفربن حسن (1408). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. جلد 3. چاپ دوم. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
مشکینی، میرزاعلی (بی تا). مصطلحات الفقه. بی جا. بی نا.
محقق سبزواری، محمدباقربن محمد مومن (1423). کفایه الاحکام. جلد2. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
مرعشی نجفی، سیدشهاب الدین (1406). منهاج المؤمنین. جلد2. چاپ اول. قم: انتشارات آیت الله مرعشی نجفی.
نجفی، صاحب الجواهرمحمد حسن (1404). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام. جلد 38. چاپ هفتم. بیروت، لبنان: دارالحیاء التراث العربی.
محسنی تبریزی، علیرضا( بی تا). «بررسی وضعیت کودکان بی سرپرست در ایران». فصلنامۀ تأمین اجتماعی. شمارۀ 2. ص 528.
موسوی بجنوردی، حضرت آیت الله سید محمد؛ علایی نوین، فروزان، (1387). «بررسی وضعیت فرزندخواندگی بعد از انقلاب اسلامی». نشریۀ متین. شمارۀ 42. ص 33-32.
متولی، سید محمد. بی تا. فرزندخواندگی در حقوق بین الملل. ص 7-6.
www.khabaronline.ir.
www.shafaqna.com.
www.islamquest.net.