عِدّۀ مردان؛ پیشنهادی برای تحکیم نهاد خانواده

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، رشته فقه و مبانی حقوق و اندیشه امام خمینی.

2 دانشیار بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی و دکترای تخصصی مطالعات اسلامی از مؤسسه مطالعات اسلامی، دانشکده تاریخ و مطالعات فرهنگی، دانشگاه برلین.

چکیده

ازجمله آثار شرعی طلاق لزوم نگه‌داشتن عِدّه برای زنان پس از جدایی از همسر یا درگذشت اوست. اولین و بارزترین اثر عِدّه ممنوعیت ازدواج زن تا پایان مدت معهود و نیز حق زوج برای بازگشت به زوجه در عِدّۀ طلاق رِجعی است. انحصار یک‌سویه این حکم به زنان در جوامع اسلامی چالش‌هایی را در زمینۀ عدم توازن و برابری حقوق زن و مرد و عدالت جنسیتی فراهم کرده است. این پژوهش با بازخوانی و تحلیل احکام عِدّه در متون فقهی-حدیثی نشان می‌دهد که هدف حکم عِدّه در طلاق منحصر به زن و صرفاً برای آشکار شدن بارداری او نیست، بلکه در واقع حق رجوعی است برای دو طرف تا فرصتی دوباره برای بازسازی نهاد خانواده پیدا و از فروپاشی آن جلوگیری کنند. از این‌رو، پیشنهاد امکان لزوم عِدّه برای مردان در حقوق خانواده و اعتقاد به حق رجوع برای دو طرف هم شرعی است و هم به دلیل لوازم جامعه‌شناختی و روان‌شناختی آن عقلانی. گفتنی است که این امکان در تفاسیر یا سنت‌های رایج حقوق اسلامی مطرح نشده است، ولی نویسندگان مقاله مدعی هستند روح حاکم بر آموزه‌های اسلامی نشان می‌دهد حکم به لزوم عِدّه فراتر از جنسیت و به‌منظور حفظ کیان خانواده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


In addition to the Quran; (In Persian)
Adalat-Nejad, Saeed. (1389). "Men’s Iddeh, Addendum to Sharq newspaper". November 27, No. 1115, p. 2. (In Persian)
Adalat-Nejad, Saeed. (2019). The legal status of non-Muslims in Shia jurisprudence and Iranian laws (1397-1285). Tehran: Ney Publishing. (In Persian)
Ali, M. & Pancasilawati, A. (2023). "Analysis of the Circular Letter from the Ditjen Bimas Islam on the Iddah of Wives from the Perspective of Maqāṣid Syarī'ah [Sharī‛ah]". WARAQAT: Jurnal Ilmu-Ilmu Keislaman, 8 (1), pp. 58-76.
Azis, Abdul. (2023). "Iddah for Husbands: A Political Analysis of Islamic Family Law". Al-Qadha: Jurnal Hukum Islam dan Perundang-Undangan. 10 (1), pp. 34-49.
Bukhari, Muhammad Ibn Ismail. (1422 AH). Sahih al-Bukhari. Researcher: Muhammad Zuhair Ibn Nasser Al-Nasser. Beirut: Dar Touq Al-Najat. (In Persian)
Fadhel Hindi, Muhammad ibn Hasan. (1416 AH). Kashf Al-Latham An Qawaed Al-Ahkam. Qom: Islamic Publishing Institute. (In Persian)
Hottab Ruaini, Muhammad Ibn Muhammad. (1412 AH). Mawahib al-Jalil Fi Sharh Mokhtasar khalil. Beirut: Dar al-Fikr. (In Persian)
Hurr Aamili, Muhammad Ibn Hasan. (1409 AH). Wasael al-Shia. Qom: Aal-Al-Bait Institute (AS). (In Persian)
Ibn Abdulbarr, Y In Persian suf Ibn Abdullah. (1421 AH). Al-Istizkar. Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiya. (In Persian)
Ibn Ash'ath Kufi, Muhammad Ibn Muhammad. (n d). Al-Jaafariat - Al- Alashaasiyat. Tehran: Ninava Al Haditha School. (In Persian)
Ibn Hajar Ashqalani, Ahmed Ibn Ali (1379). Fath al-Bari Sharhe Sahih al-Bukhari. Beirut: Dar al-Marifa. (In Persian)
Ibn Majah Qazvini, Muhammad Ibn Yazid. (n d). Sunan Ibn Majah. Researcher: Mohammad Fouad Abdulbaghi. Cairo: Dar Ihya al-Kotob al-Arabiya. (In Persian)
Javad Ali (1422 AH). Al-Mufassal fi Tarikh al-Arab before Islam. Beirut: Dar al-Saghi. (In Persian)
Jaziri, Abdul Rahman Ibn Muhammad. (1424 AH). Jurisprudence on the four schools of thought. Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiya. (In Persian)
Johari, Abu Nasr Ismail Ibn Hammad. (1407 AH). Sahaah Taj al-Lugha and Sahaah al-Arabiyya. Beirut: Dar al-Elm lil-Malayin. (In Persian)
Kamal Ibn Al-Sayed Salem. (2003 AD). Sahih Fiqh al-Sunnah Wa Adillatehi Wa Tuzih Madhahib AL-aemma. 12th edition Cairo:
Al-Maktaba Al-Toufiqiyah. (In Persian)
Kasani (Alaeddin), Abu Bakr Ibn Masoud. (1406 AH). Bada'e al-Sana'e Fi Tartib Al-Shara'e. Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiyya. (In Persian)
Khomeini, Seyyed Ruhollah. (1434 AH). Tahrir al-Wasila. Qom: Imam Khomeini Editing and Publishing Institute. (In Persian)
Kusmidi. H. (2017). "Reaktualisasi Konsep Iddah Dalam Pernikahan". Jurnal Iliah Mizani: Wacana Hukum, Ekonomi, dan Keagamaan. 4 (1), pp. 33-42.
Makarem Shirazi, Nasser. (1424 AH). Book of Marriage. Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib School. (In Persian)
Malik Ibn Anas. (1425 AH). Al-Muwatta. Abu Dhabi: Zayed Ibn Sultan Al Nahyan lil'aemal alkhayriya wal-Insaniya. (In Persian)
Maqdisi, Ibn Qadamah, Abdullah Ibn Ahmad. (1388 AH). Al-Moghanni. Cairo: Cairo School. (In Persian)
Najafi, Mohammad Hassan. (1362). Jawahir Al-Kalam fi sharh sharae Al-Islam. Researcher: Mahmoud Quchani, 7th edition. Beirut: Dar Ihya Al-Torath al-Arabi. (In Persian)
Qomi, Ali Ibn Ibrahim. (1404 AH). Tafsir al-Qami. Proofreader: Tayeb Mousavi Jazayeri. Third edition. Qom: Dar al-Kitab. (In Persian)
Qurtubi, Muhammad Ibn Ahmad. (1384 AH). Al-Jami’ li Ahkam Al-Qur’an (Tafsir Al-Qurtubi). Second edition. Cairo. Dar al-Kotob al-Misriyyah. (In Persian)
Saduq, Muhammad Ibn Ali Ibn Babawayh. (1425 AH). Elal al-sharayieu. Qom: Al-Haydariyya Library Publications. (In Persian)
Sajestani (Abu Dawud), Suleiman Ibn Ash'ath. (n d). The traditions of Abi Dawood. Beirut: Al-Maktaba al-Asriyah. (In Persian)
Sanani, Abd al-Razzaq Ibn Hammam. (1403 AH). Al-Musnnaf. Researcher: Habib Rahman Al-Azami. Third edition. India: Al-Majlis Al-Elmi. (In Persian)
Shahid Sani, Zainuddin Ali Ameli. (1412 AH). Al-Rawdah Al-Bahiyyah Fi Sharh Al-Lum’ah Al-Dimashqiyyah. Commentator: Hasan Ibn Muhammad Sultan Ulama. Qom: Qom Seminary Islamic Propaganda Office. (In Persian)
Shahid Sani, Zainuddin Ali Ameli. (1413 AH). Masalik al-Afham Ila Tanqih Sharaye Al-Islam. Qom: Islamic Encyclopaedia Foundation. (In Persian)
Sunuwati, S. I. Y. and et. (2023). "Gender Equality In Islamic Family Law: Should Men Take IDDAH (Waiting Period After Divorce)?" Russian Law Journal, 11(3), pp. 1132-1138.
Tabatabai Yazdi, Seyyed Mohammad Kazem. (1420 AH). Al-Urwah Al-Wuthqa Fima Ta'um Behi Al-Balwa. Qom: Islamic Publishing Institute. (In Persian)
Tusi, Muhammad Ibn Hassan. (1400 AH). Finally, Al-Nihaya Fi Mujarrad al-Fiqh Wal Fatawi. Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi. (In Persian)
Zuhayli, Wahba Ibn Mustafa. (1419 AH). Al-Wajeez fi Usul Al-Fiqh. Beirut: Dar Al Fikr Al Mu’aser. (In Persian)
Zuhayli, Wahba Ibn Mustafa. (n.d.). Islamic Jurisprudence and its Evidence. Damascus: Dar Al Fikr. (In Persian)