کاوشی در نانوشته ‌تلقی‌شدن شروط و آثار حقوقی مترتب بر آن (مطالعه تطبیقی میان حقوق فرانسه و حقوق ایران)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تهران، پردیس فارابی، حقوق خصوصی

2 دانش‌آموخته دکتری فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه شهید مطهری و مدرس دانشگاه، فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه و مدرسه عالی شهید مطهری، تهران.

چکیده

بسیار اتفاق می­افتد که طرفین قرارداد به­تناسب نیازها و اغراضشان، طیفی از شروط را در ضمن عقد می­گنجاند. با این ­وجود، این­گونه نیست که متعاقدین در گنجاندن شروط ضمن عقد مقید به مقررات خاصی نباشند، بلکه قانونگذار در کنار شناسایی اصل آزادی شروط، طیفی از مقررات (همچون ماده 232 و 233 قانون مدنی) را برای اعتبار شرعی و قانونی آن لحاظ کرده است؛ به­گونه­ای که در صورت نقض هر کدام از این مقررات ضمانت­ اجرای مشخصی همچون بطلان و فسخ را در پی دارد. یکی از این ضمانت­ اجراها که خاستگاه آن حقوق فرانسه است، نانوشته ­تلقی­شدن برخی از شروط ضمن عقد است؛ بدین صورت که رعایت­ نکردن برخی از مقررات در شروط ضمن عقد، موجب می­شود که قانونگذار آن شرط را کأن­لم­یکن فرض کند و در نتیجه واجد هیچ اثر حقوقی بر طرفین قرارداد نخواهد شد. در این پژوهش بر آن هستیم، با استناد به منابع کتابخانه­ای با رویکرد تحلیلی – توصیفی به بررسی ماهیت، ویژگی­ها و آثار حقوقی این نهاد در حقوق فرانسه بپردازیم و در ضمن آن­ امکان شناسایی آن در حقوق ایران و آثار حقوقی ممکن در قوانین موجود بررسی شود. نتایج پژوهش نشان می­دهد که نانوشته­تلقی­شدن شروط، ضمانت ­اجرایی با ماهیت مستقل است که در کنار بطلان اعمال می­شود؛ چراکه در حقوق فرانسه، برای بطلان آثار حقوقی متعددی درنظر گرفته شده است و این آثار در نهاد نانوشته­تلقی­شدن شروط جاری نیست. به­عنوان­مثال بطلان عمل قضایی است؛ همچنان­که مشمول مرور زمان نیز هستند. حال آنکه نهاد موردنظر ما، نه عمل قضایی است و نه مشمول مرور زمان. در حقوق ایران نیز گرچه این نهاد به­صورت مستقل شناسایی نشده است. با این ­وجود، برخی از نصوص قانونی همچون مواد 1069، 1081 و 778 قانون مدنی حاکی از توجه ضمنی قانونگذار به ضرورت وجود این نهاد حقوقی است و با توجه به آثار حقوقی مستقلی که قانونگذار برای آن درنظر گرفته است، می­توان در حقوق ایران نیز آن را مستقل از نهاد بطلان دانست. ازجمله این آثار عبارت است از: عدم ایجاد حق فسخ ناشی از شروط نانوشته و عدم مبطل ­بودن آن نسبت به عقد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. Abedini, Hossein; Zakari, Abulfazl. (2022). "Examining the inclusion of the unanimous vote No. 749 of the General Board of the Supreme Court regarding cooperative facilities". Research Journal of Islamic Law, 4 (23), pp. 591-620.  (In Persian)

    Adel, Morteza and Shams Elahi, Mohsen. (2017). "Unfair Terms in Consumer Contracts". Private Law Research Quarterly, Year 7, Number 52, pp. 205-233. (In Persian)

    Alina, Ng Boyte. (2014). "The Conceits of Our Legal Imagination: Legal Fictions and the Concept of Deemed Authorship". NYU Journal of Legislation and Public Policy, Volume 17, Issue 3, pp. 707-708.

    Andra-Ioana, ALEXE. (2017). "Clauses deemed unwritten. Acta Universitatis Lucian Blaga". Iurisprudentia, Issue No: 02, pp. 172-183.

    Ansari, Morteza. (1994). Al Makasab. Qom: World Congress honoring Sheikh Azam Ansari. (in Arabic)

    Asadi Hali, Ahmad bin Muhammad bin Fahd. (1985). "Al-Mahdab al-Bara' in the description of al-Mukhtasar al-Nafi". Qom: Islamic Publishing House. (in Arabic)

    Asadi Hali, Ahmad bin Muhammad bin Fahd. (1985). Al-Mahdab al-Bara' in the description of al-Mukhtasar al-Nafi. Qom: Al-Nashar al-Islami Institute.

    Audrey, COURT. (2021). Le caractère non contraignant des clauses abusives. https://chairedroitdelaconsommation.cyu.fr/medias/fichier/court-audrey m2dcpc-memoire.

    Bahanov, B. (2020). "Truth in legal norms". Philosophy, 29, Volume 29, pp. 391-402.

    Baillod, R. (1996). A propos des clauses réputées non écrites. Mélanges dédiés à Louis Boyer. Presses de l’université des sciences sociales.

    Chantepie et M. Latina. (2018). Le nouveau droit des obligations - Commentaire théorique et pratique dans l’ordre du Code civil, 2ème éd., Dalloz.

    Comreau, V. (1993). La clause réputée non écrite.

    Confino. (2017). Réflexions sur le réputé non écrit dans le bail commercial après la loi Pinel.

    Fouzi Rashidi, Ibrahim. (2011). Invalidation of legal action in Al-Kuwait civil and commercial law, a comparative study with the Jordanian law. Master's thesis. Al Kuwait University. (in Arabic)

    Fuller, L. L. (1967). Legal Fictions, Stanford. California: Stanford University Press; London: Oxford University Press. xiii and (with index) p. 142. https://constitutionwatch.com.au/wp-content/uploads/Lon-L-Fuller-Legal-Fictions.pdf

    Gaudef, S. (1995). "Inexistence, nullit et annulabilité du contrat: essai de synthése". McGill Law Journal, Vol. 40.

    H., L. et J. Mazeaud et F. Chabas. (1999). Leçons de droit civil. Paris: Montchrestien.

    Har Ameli, Muhammad bin Hassan. (1998). Vasael Al-Shia means. Qom: Al-Bayt Institute, peace be upon them. (in Arabic)

    Ibrahim, Nader Mohammad. (2022). "Waqayyah al-Ashkhas al-Qadiriyyah for the Company of Trade, Man Al-Batalan - Atlalah Ali Al-Fransi Law, Manzor Qatari", Al-Majla Al-Dawliyyah Lal-Qanun, Vol. 11, Vol. 1, pp. 10-65. (in Arabic)

    1. Calais-Auloy et H. Temple. (2015). Droit de la consummation. 9e éd., Dalloz.
    2. Julien. (2017). Droit de la consummation. 2e éd., LGDJ, coll. Précis Domat.

    Jafari Langroudi, Mohammad Jaafar. (2018). Civil rights, mortgage and peace. Tehran: Ganj Danesh. (In Persian)

    Karimi, Abbas; Kazemi, Ali. (1980). "Secret imposed conditions in Iran's consumer law and the latest legislative developments in French law; Examples and rulings". Private Law Studies, 53 (2), pp. 323-347. (In Persian)

    Katouzian, Nasser. (2016). Course of civil rights, certain contracts. What is the ninth Tehran: Ganj Danesh. (In Persian)

    Kolini, Muhammad bin Yaqub. (1986). Al-Kafi. Qom: Islamic Book Store. (in Arabic)

    Kullmann, J. (1993). Remarques sur les clauses réputées non écrites. Dalloz, Chron.

    Maksymilian Del Mar. (2015). Legal Fictions and Legal Change in the Common Law Tradition, in: Maksymilian Del Mar / William Twining (eds.), Legal Fictions in Theory and Practice, Cham: Springer.

    Manzur Michel Numa. (2003). "Reflexiones Sobre Las Clausulas no Escritas EN EL Codigo DE Comercio". Revista – Mercatoria, Vol. 2, Número 2.

    Mohaghegh, Kirki. (1992). Jame Al-Maqasid. Qom: Al-Al-Bayt Institute for Revival of Heritage.

    Mohqaq, Kirki. (1993). Jame Al-Maqasid. Qom: Al-Bayt Institution. (in Arabic)

    Mousavi Khomeini (RA), Seyyed Ruhollah. (BA). Revision of principles. Qom: Al-Sheikh Mohammad Al-Qwanini.

    Mousavi Khomeini (RA), Seyyed Ruhollah. (BA). Tanqeh AL-osoul. Qom: Sheikh Mohammad Al-Qawaani.

    1. Sauphanor-Brouillaud; C. Aubert De Vincelles; G. Brunaux et L. (No date). Usunier, Les contrats de consommation. Règles communes, 2e éd.

    Naqibi, Seyyed Abulqasem; Taghizadeh, Ibrahim; Hosseini, Adnan. (2022). "Validation of imposed conditions and protection of the weak party in imposed contracts in Islamic jurisprudence, Iran and Egypt Laws". Civil Law Teachings, 11 (23), pp. 239-270. (In Persian)

    Pakbaz, Siamak. (2022). Description of French civil law. The fourth. Tehran: Mizan. (in Arabic)

    Petruţa-Elena Ispas. (2018). Nullity and Clauses Considered Unwritten. European International Conference of Law, Studies and International Relations.

    Pollard, S. (2010). "“As if” Reasoning in Vaihinger and Pasch". Erkenntnis,  (1975), 73, 1.

    Rashti, Mirza Habibullah. (1986). Fiqh al-Umamiyyah – AL-kheearat. Qom: Davari bookstore. (in Arabic)

    Rouhani, Seyyed Mohammad Sadiq. Al-Sadiq (peace be upon him) Jurisprudence. Qom: Neshar moluf. (in Arabic)

    Shaareyan, Ebrahim and Torabi, Ebrahim. (2013). Laws, a comparative study of French law reform plan with Iranian law and international documents. Tehran: Shahradanesh Publications.

    Shaareyan, Ebrahim and Torabi, Ebrahim. (2014). The law of obligations, a comparative study of the French law of obligations reform plan with Iranian law and international documents. Tehran: Shahradanesh Publications. (In Persian)

    Shahidi, Mehdi. (2017). Conditions included in the contract. Tehran: Majd. (In Persian)

    Sobhani Tabrizi, Jafar. (2014). Al-Mukhtar fi Haqam al-Khiyar. Qom: Institute of Imam Sadiq, peace be upon him. (in Arabic)

    Tabatabai Qomi, Seyyed Taqi. (1992). The
    bulk of the content
    . Qom: Mahalati bookstore.

    Tabatabai Qomi, Seyyed Taqi. (2014). Omdat AL-Matlab. Qom: Mahalati bookstore. (in Arabic)

    Tabatabai, Seyyed Ali. (1997). Riyad al-Masal. Qom: Al-Bayt Institute, peace be upon them. (in Arabic)

    Tabrizi, Javad bin Ali. (1995). Ershad al-Taleb. Qom: Ismailian Institute.

    Tabrizi, Javad bin Ali. (1996). Ershad al-Taleb. Qom: Ismailian Institute.

    Van Ommeslaghe P. (2000). Les Obligations Contractuelles. Bruxelles: Jeune Barreau.

    Wéry, P. (2006). La nullité des contrats. De Boeck Et Larcier s.a. https://bib.kuleuven.be/rbib/collectie/archieven/boeken/wery-ed-nullitecontrats-.pdf