ماهیت شرط وجه التزام و قواعد خارجی مرتبط با آن در نظام حقوقی ایران و آمریکا

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دکتری حقوق خصوصی از دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری دادگستری، تهران، ایران.

چکیده

طرفین معامله از درج شرط وجه التزام گاه به سبب جبران خسارتی که در صورت عهدشکنی طرف متخلف صورت می­گیرد و گاه نیز به علت محکم­تر کردن قوام عقد و پایبندی هر چه بیشتر طرفین و به خصوص متعهد به قرارداد می­باشد. در واقع، در این مورد وجه التزام ماهیتی تنبیهی دارد و به عنوان جریمه عهدشکنی محسوب می­شود. از سوی دیگر، طرفین قرارداد در برخی  موارد در نظر داشته­اند که وجه التزام مندرج در عقد را به ازای تأخیر در انجام تعهد بگمارند و در برخی دیگر آن را مابه­ازای عدم انجام تعهد بدانند. طرفین می­توانند خسارت ناشی از عدم انجام تعهد را به طور مقطوع تعیین و شرط نمایند تا مشروط له بدون تحمل بار اثباتی از حیث میزان خسارت وارده، به مبلغ مقطوع توافق­شده دست یابد. این نهاد در حقوق ایران تحت عنوان وجه التزام شناخته شده است. از طرفی از زیان­دیده انتظار می­رود که جلوی بروز یا توسعه زیان را بگیرد و اگر چنین نکند، غیرمعمول رفتار کرده و نقض تعهد عرفی نموده است که به این امر در نظام حقوقی آمریکا قاعده مقابله با خسارت گویند که اعمال این قاعده در نظام حقوقی ایران نیازمند بررسی است که در این مقاله به آن پرداخته می­شود. روش مقاله با مطالعه منابع فقهی و حقوقی توأم تطبیق با تحلیل رویه قضایی به روش کتابخانه­ای به نحو تحلیلی – توصیفی و کاربردی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امامی، سیدحسن. (1364). حقوق مدنی. جلد 1. تهران: انتشارات اسلامیه
داراب­پور، مهراب. (1377). قاعده مقابله با خسارت. تهران: نشر گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1363). حقوق مدنی. جلد 1. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حلی، حسن بن یوسف(علامه). (1416). تذکره الفقهاء. جلد 2. تهران: چاپ سنگی.  
قاسم­زاده، سیدمرتضی. (1390). الزام­ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد. تهران: انتشارات میزان.
قاسم­زاده، سیدمرتضی. (1378). مبانی مسئولیت مدنی. تهران: نشر دادگستر.
کاتوزیان، ناصر. (1374). ضمان قهری، مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محقق داماد، سید مصطفی. (1388). نظریه عمومی شروط و الزامات در حقوق اسلامی. قم: مرکز نشر علوم اسلامی.
مراغی، میرعبدالفتاح. (1250). العناوین. جلد دوم. تهران: چاپ سنگی.
سادات اخوی، م. و کاشانی، م. (1380). «تکلیف زیان­دیده به کاستن از خسارت با تأکید بر حقوق انگلیس و آمریکا». مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره 17(1)، صص 68-56.
شعاریان، ا.؛ مولایی، ی. (1392). «شرایط و موانع اعمال قاعده تقلیل خسارت». پژوهش حقوق خصوصی، سال دوم، صص 35-64.
صالحی راد، محمد. (1378). «حسن نیت در اجرای قرارداد و آثار آن». مجله حقوقی دادگستری، (26)، صص 116-83.
عادل، مرتضی. (1380). «توافق بر خسارت در قراردادها». سایت اتحادیه کانون­های وکلای دادگستری ایران، (53)، صص 112-77.
BLACK LAW DICTIONARY (2004).  749. 8th ed.
Kelly, Michael, B. (1999). Without the Avoidable Consequences Doctrine in Contract Remedies. SANDIEGO L. Rev.
Perillo, J. M. (2009). Calamari and Perillo on Contracts. U.S.A: West pub.
Williams and Melissa L. Celeste. (2010). Liquidated Damages.