مسئولیت قوه قضائیه در عودت نمائات حاصله از وجوه امانی به مالکان اصلی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

از آنجا که گاهی روند قضایی ایجاب می­کند که یکی از طرفین دعوا وجهی را به عناوین گوناگون مانند وثیقه، وجه ضمان و... به صندوق دادگستری واریز کند، در مدت دادرسی نمائاتی برای این اموال متصور است. ماهیت این وجوه، امانی بوده و به عنوان ودیعه در اختیار قوه قضائیه قرار داده می­شوند. بنابراین، سپرده کردن آنها قابل دفاع است؛ زیرا اولاً در جهت حفظ متعارف و رعایت مصلحت مالکان اصلی این وجوه بوده که ماده 612 قانون مدنی آن را وظیفه امین می­داند و ثانیاً طبق ماده 617 مانع از تصرفات امین در این وجوه می­شود، اما طبق ماده 623 منافع این وجوه نیز در ملکیت مالکان اصلی آنهاست. پس لازم است که وقت استرداد این وجوه سود آنها نیز به مالکان بازگردانده شود. این در حالی است که در عمل چنین اتفاقی نمی­افتد، بلکه از محل سود این وجوه، برخی حوائج و ضروریات دستگاه قضائی برطرف می­شود. از این­رو، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در صدد بررسی سرنوشت نمائات حاصله از وجوه امانی نزد قوه قضائیه و تبیین مالکیت آنها بوده که در نهایت طبق موازین شرعی و اصول حقوق عمومی و خصوصی وجهی برای مشروعیت تصرف قوه قضائیه در این اموال یافت نشد، اما چون از طرفی عمل امین محترم بوده و از طرف دیگر طبق ماده 607 عقد ودیعه مجانی است، قوه قضائیه می­تواند مبلغی را به تناسب مبلغ و مدت زمان این امانت به عنوان حق­الحفظ در قبال نگهداری آنها تعیین کند و از طرفین دعوا یا یکی از آنها وفق مورد اخذ کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
ابوجیب، سعدی. (1408). قاموس الفقهی. بیروت: دار الفکر.
انصاری، مرتضی بن محمدامین. (۱۴۱۹). منهاج­الفقاهه. قم: انوارالهدی.
باریکلو، علیرضا. (۱۳۹۳). حقوق مدنی (۱) اشخاص و حمایت­های حقوقی آنان. تهران: انتشارات مجد.
بحرانی، یوسف. (۱۴۱۹). حدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
پیلوار، رحیم. (۱۳۹۳). «ضرورت دفاع از اموال خصوصی در برابر اخذ آنها از سوی دولت برای نفع عمومی (همراه با مطالعه با تطبیقی)». نشریه مطالعات حقوق تطبیقی، دوره ۵، شماره ۱.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۸۴). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
خمینی، سیدروح­الله. (بی­تا). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
خویی، سیدابوالقاسم. (۱۴۱۸). منهاج الفقاهه. قم: انوارالهدی.
دومیشل، آندره و دیگران. (1376). حقوق عمومی. ترجمه ابوالفضل قاضی شریعت پناهی. تهران: نشر میزان.
زمخشری، محمود بن عمر. (۱۴۱۱). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دارالکتاب العربی.
سیفی مازندرانی، علی­اکبر. (1430). دلیل تحریر الوسیله وقف. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار آمام خمینی.
شهری، غلامرضا؛ ستوده جهرمی، سروش. (۱۳۷۷). نظرهای مشورتی اداره حقوقی قضائیه در مسایل کیفری. تهران: روزنامه رسمی کشور.
شهید ثانی، زین­العابدین بن علی. (۱۴۱۶). الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
صبیحی، احمدشکر. (2000). مستقبل المجتمع المدنی فی الوطن العربی. بیروت: دار الفکر.
صدر، سیدمحمد باقر. (1401). البنک الاربوی. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
طاهری، حبیب­الله. (۱۳۷۵). حقوق مدنی. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم. (۱۴۰۴). العروه الوثقی. تهران: مؤسسه اسماعیلیان.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (۱۳۹۲). المیزان فی تفسیرالقرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طبری، محمد بن جریر. (۱۴۲۳). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1411). تبصره المتعلمین فی احکام الدین. تهران: مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت ارشاد.  
علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۱). تذکره الفقها. قم: منشورات المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
عمید، حسن. (۱۳۶۳). فرهنگ عمید. تهران: انتشارات آگاه.
عمیدزنجانی، عباسعلی. (1385). فقه سیاسی. تهران: انتشارات امیر کبیر.
فاضل لنکرانی، محمد. (1424). تفصیل الشریعه فی شرح التحریر الوسیله-وقف و الوصیه و ... . قم: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام.
فاضل مقداد، جمال­الدین. (بی­تا). کنزالعرفان فی فقه القرآن. بیروت: منشورات المکتبه المرتضویه للإحیاء الآثار الجعفریه.
فخر رازی، محمد بن عمر. (۱۴۲۸). التفسیر الکبیر. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قاضی، ابوالفضل. (1383). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: انتشارات میزان.
قرطبی، محمد بن احمد. (۱۴۲۱). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
قلعه جی، محمد. (بی­تا). الموسوعه الفقهیه. کویت: بی­نام.
کاتوزیان، ناصر. (۱۳۶۲). اموال و مالکیت. تهران: نشر میزان.
کاتوزیان، ناصر. (1383). مبانی حقوق عمومی. تهران: نشر میزان.
کاتوزیان، ناصر. (1390). دوره مقدماتی حقوق مدنی درس­هایی از عقود معین. تهران: کتابخانه گنج دانش.
کاشف الغطاء، احمد. (1423). سفینه النجاه و مشکاه الهدیو مصابیح السعادت. نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
کامل، ثامر. (2001). الدوله فی الوطن العربی علی ابواب الالفیه الثالثه. بغداد: دار العلم.
مدنی، جلال­الدین. (1381). مبانی و کلیات علم حقوق. تهران: نشر پایدار.
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۹). نگاهی گذرا به ولایت فقیه. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مصطفی، ابراهیم و دیگران. (۱۹۷۲). المعجم الوسیط. استانبول: دارالدعوه.
منتظری، حسینعلی. (1409). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه. قم: نشر تفکر.
مونتسکیو، شارل لوئی دو سکوندا. (1362). روح القوانین. ترجمه و نگارش علی اکبر مهتدی. تهران:  انتشارات امیر کبیر.
نجفی، محمد حسن. (1404). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.