آیین دادخواهی فردی در نظام معاهده‌ای میثاقین حقوق بشر

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

یکی از مؤثرترین شیوه‌های اجرای اسناد حقوق بشری و حمایت از آزادی‌های اساسی بشر، پیش­بینی سازوکارهای اجرایی و نظارتی برای آنهاست. نظام حقوق بشر بین­المللی ساز و کارهایی را برای حمایت از قربانیان نقض حقوق بشر مقرر کرده که یکی از این سازوکارها «آیین دادخواهی فردی» است که در بسیاری از اسناد حقوق بشری پیش­بینی شده است.
 مسئله­ای که در این مقاله مطرح می­شود، چگونگی فرایند «آیین دادخواهی فردی» در دو سند مهم حقوق بشری بین­المللی؛ یعنی میثاق حقوق مدنی و سیاسی و میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (از این به بعد میثاقین) است. در راستای تبیین این مسئله و به روش توصیفی و تحلیلی خواهیم دید که در نظام معاهده­ای میثاقین حقوق بشر، ساز وکار حمایت از قربانیان نقض حقوق بشر با عنوان «آیین دادخواهی فردی» ایجاد شده است. در این شیوه دادخواهی، به اشخاص قربانی نقض حقوق بشر اجازه داده می­شود تا پس از ناکامی در توسل به مکانیزم­های داخلی، برای احقاق حقوق خود، مستقل از دولت و نهادهای دولتی اقدام نمایند. بررسی­ها نشان می­دهد این شیوه دادخواهی اگرچه مؤثر است، اما روند رسیدگی­ها بعضاً طولانی و با مقاومت دولت متهم روبه ­رو می­ شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اشرافی، داریوش و دیگران (1393). آیین دادخواهی فردی نزد دادگاه آفریقایی حقوق بشر. فصلنامه سازمان­های بین­المللی، سال دوم، شماره هفتم، تابستان.
تاموشات، کریستیان (1386). حقوق بشر مبانی نظری تحولات تاریخی و سازوکارهای اجرایی. ترجمه حسین شریفی طراز کوهی. تهران: انتشارات میزان.
راعی، مسعود (1391). حقوق بشر و سازوکارهای نظارتی در اسناد بین‌المللی و فقه، سال اول، شماره سوم، بهار و تابستان.
زمانی، قاسم (1385). نظارت جهانی بر اجرای حقوق بشر: از
کمیسیون‌ تا شورای‌ حقوق بشر سازمان‌ ملل‌ متحد. پژوهش­های حقوقی شهر دانش، دوره 5، شماره 9.
سادات اخوی، علی (1387). پیش­نویس پروتکل اختیاری میثاق بین­المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (آوریل 2008). فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 4، زمستان.
طوسی، حمیدرضا (1382). فرایند حمایت از قواعد حقوق بشر در حوزه­های بین­المللی نظارت. مجله  دانش پژوهان،  شماره 4، زمستان. Available at: https://hawzah.net/ fa/Magazine/View5/7/2023
عسکری، پوریا و سعیدی، نیلوفر. (1395). سازمان­های غیردولتی بین­المللی و نظارت بر اجرای حقوق بشر با تأکید بر عفو بین­الملل. فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال هجدهم، شماره 53، زمستان.
مافی، همایون و غمیلویی، محمد. (1398). مفهوم و ضمانت اجرای «اصول دادرسی» در آیین دادرسی مدنی. فصلنامه علمی  دانشنامه­های حقوقی، دوره 2، شماره 3.
Alexandre Skander Galand & Başak Çalı (2020). Human rights victims’ complaints to UN not treated effectively, ORIGINALLY PUBLISHED. Available at https://www.openglobalrights.org/human-rights-victims-complaints-to-un
Ashrafi, Dariush and othersm (2013). individual litigation before the African Court of Human Rights. International Organizations Quarterly, 2nd year, 7th issue, summer (In Persian).
Askari, Pouria and Saeedi, Nilufar (2015). International non-governmental organizations and monitoring the implementation of human rights with an emphasis on Amnesty International. Public Law Research Quarterly, Year 18, Number 53, Winter (In Persian).
Carla Dantas (2012). Right of Petition by Individuals Within the Global Human Right Protection System. INTERNATIONAL JOURNAL ON HUMAN RIGHTS, V. 9, N. 17, Dec.
Conde, H. Victor, A. (2002). Handbook of
International Human Rights
. Second Edition. New Publisher: University of Nebraska Press.
Fact Sheet No. 7/Rev.2 available online from  www.ohchr.org.
http://www.ohchr.org .
Individual Complaint Procedures Under the United Nations Human Rights Treaties, Fact Sheet No. 7/Rev.2 United Nations New York and Geneva, 2013-5.
International Covenant of Civil and Political Rights (1966).
International Covenant of Economic, Social and Cultural Rights (1966).
Mafi, Homayoun and Ghamiloyi, Mohammad (2018). The concept and guarantee of the implementation of "principles of procedure" in civil procedure. scientific quarterly of legal encyclopedias, volume 2, number 3, July (In Persian).
Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights (1966).
Optional Protocol to the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (2008).
Raei, Masoud (2013). Human rights and monitoring mechanisms in international documents and jurisprudence. first year, third issue, spring and summer (In Persian).
Rules of Procedure of the Human Rights Committee, Ratified at 918th h Meeting, Last Adoption at 1924th Meeting (26 July 1989).
Rules of procedure under the Optional Protocol to the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (E/C.12/49/3) were adopted by the Committee at its forty-ninth session (12–30 November 2012) and amendments (14 February–4 March 2022).
Sadat Akhavi, Ali (2018). Draft Optional Protocol to the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (April 2008). Law Quarterly of Tehran University Faculty of Law and Political Science, No. 4, Winter (In Persian).
Sarah Joseph and others (2006). Seeking Remedies for Torture Victims: A hand Book on the individual complaints
procedures of the UN Treaty Bodies. Boris Wijkstom. first printing- November.
Tamoushat, Christian (2016). Human Rights, Theoretical Foundations of Historical Developments and Executive Mechanisms. Translated by Hossein Sharifi Tarz Kohi, Mizan Publications: Tehran (In Persian).
Tousi, Hamidreza (2013). The process of protecting human rights rules in the international spheres of supervision, Fall Scholars Magazine, No. 4, Winter 2013. Available at: https://hawzah.net/fa/Magazine/View 5/7/2023 (In Persian).
Walter Kaline and Others (2006). The Human Rights Council and Country situations. Framework, Challenges, Models, Institute Public Law, University of Bern.
Working with the United Nations Human Rights Program (2008). A Handbook for Civil Society. New York and Geneva.
Zamani, Qasim (2016). Global monitoring of human rights implementation: from the Commission to the United Nations Human Rights Council. Shahr Danesh Legal Research, Volume 5, Number 9, April (In Persian)