بازنگری در قلمرو بیمه مسئولیت در بیمه‌های اجباری

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.

2 استادیار، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.

چکیده

امروزه بیمه اجباری نقشی مهم در نظام اقتصادی و حقوقی کشورها ایفاء می‌کند و فعلیت کنونی این نهاد، حکایت از ظرفیت بالای آن برای تحت پوشش قرار دادن ابعاد مختلف خسارات وارده به افراد دارد. لذا اهمیت و جایگاه بیمه اجباری غیر قابل انکار است. تعلیل انحصار قلمرو بیمه اجباری در موارد خاص بسیار مهم است و با توجه به این تعلیل و مبانی، پرسشی اساسی مطرح می‌گردد. این نوشتار با روش تحلیلی و توصیفی و با اتکا به مطالعات کتابخانه‌ای به بررسی مبانی و قلمرو بیمه اجباری می-پردازد، و در پی پاسخ به این پرسش است که آیا قلمرو بیمه مسئولیت در بیمه‌های اجباری منحصر به مواردی است که در حقوق ایران ذکر شده است، یا اینکه علی الاصول باید موارد دیگری را شامل شود؟ و این نتیجه حاصل شد که با توجه به مبانی که برای بیمه اجباری ذکر می‌گردد می‌توان با ارائه تئوری جدید، در راستای حفظ و صیانت اموال و احترام جان افراد مواردی را مورد بررسی قرارداد که در حقوق ایران فاقد قانون مدوّن بیمه اجباری هستند. بنابراین پیشنهاد می‌گردد ساز و کاری جهت الزام به بیمه اجباری تعیین گردد تا بتوان به تفسیری متعادل از جبران خسارت از افراد زیان‌دیده دست یافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، خلیل (1391). «تأثیر اصول و قواعد حقوق بیمه برای اثبات مسئولیت مدنی در قبال بلایای طبیعی». نشریه پژوهشنامه بیمه، 2 (1)، 53-45.
اورک بختیاری، حسنعلی (۱۳۹۱). مبانی و اصول مسئولیت مدنی حوادث خودرو. سنندج: انتشارات علمی کالج.
بابایی، ایرج (1388). حقوق بیمه. چاپ هشتم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بادینی، حسن (1382). فلسفه مسئولیت مدنی. چاپ دوم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـــــــــــــ (1387). «قواعد حاکم بر اعمال همزمان نظام­های جبران خسارت (مسئولیت مدنی بیمه و تأمین اجتماعی)». فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 38(2)، 68-39.
باریکلو، علیرضا (۱۳۸۷). مسئولیت مدنی. چاپ دوم. تهران: میزان.
بهرامی احمدی، حمید (۱۳۷۷). سوء استفاده از حق: مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام­های حقوقی. چاپ سوم. تهران: انتشارات اطلاعات.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۶۶). ترمینولوژی حقوق. تهران: نشر ابن سینا.
جهانگیر، منصور (1393). قوانین و مقررات بیمه. تهران: نشر دوران.
حسینی عاملی، سیدجواد (۱۴۱۹ق). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العامه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حکیم، سیدمحسن طباطبایی (۱۴۱۶ق). مستمسک العروه الوثقی. قم: مؤسسه دارالتفسیر.
حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (علامه حلی) (۱۴۱۳ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خدابخشی، عبدالله (۱۳۸۹). جبران خسارت کارگران در نظام مسئولیت مدنی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
خوئی، ابوالقاسم (1422ق). مصباح الاصول. قم: آل البیت.
داراب­پور، مهراب (1387). مسئولیت­های خارج از قرارداد. تهران: انتشارات مجد.
دبیری، فرهاد؛ پور هاشمی، سیدعباس و موسوی، مریم­السادات (1383). «بررسی جبران خسارات وارده بر محیط زیست ناشی از آلودگی­های فرامرزی و تخریب بین­المللی محیط زیست». مجله انسان و محیط زیست، 8(1)، 50-43.
دینیتینانو، بئاتریس مانیونی (۱۳۸۰). بیمه­ها و حمایت­های اجتماعی. تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
ژوردن، پاتریس (1385). اصول مسئولیت مدنی. ترجمه مجید ادیب. چاپ دوم. تهران: نشر میزان.
سیستانی، سیدعلی (1414ق). قاعده لاضرر و لاضرار. قم: دفتر آیت­الله سیستانی.
سیف­لو، سجاد، (1387). بیمه تکافل: محصولات و تجربه سایر کشورها. تهران: مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب­الله (۱۳۸۹). مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات سمت.
عاملی، زین­الدین جبعی (شهید ثانی) (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام فی شرح شرایع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
عراقی، سیدعزت­الله و همکاران (۱۳۸۶). درآمدی بر حقوق تأمین اجتماعی، نقد قانون تامین اجتماعی ایران بر اساس مطالعه تطبیقی. تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
غمامی، مجید (۱۳۸۰). تحول حقوق فرانسه در زمینه حوادث رانندگی. تهران: دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر (1370). حقوق مدنی (ضمان قهری مسئولیت مدنی). چاپ سوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـــــــــــــ (۱۳۸۴). مسئولیت ناشی از عیب تولید. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
ـــــــــــــ (1389). وقایع حقوقی (مسئولیت مدنی). چاپ چهارم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر؛ جنیدی، لعیا و غمامی، مجید (۱۳۸۶). مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی. چاپ سوم. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر و ایزانلو، محسن (۱۴۰۰). مسئولیت مدنی: بیمه مسئولیت. تهران: انتشارات گنج دانش.
کریمی، سیدمحمد (1392). «ارزیابی عملکرد صنعت بیمه کشور و تبیین چشم­انداز آینده». فصلنامه سیاست­های مالی و اقتصادی، ویژه­نامه کارنامه اقتصادی دولت، 2(1)، 202-183.
قاسم­زاده، مرتضی (1387). مبانی مسئولیت مدنی. چاپ نهم. تهران: نشر میزان.
لطفی، حسن و مولائی، آیت (1389). «جایگاه اصل پرداخت آلوده­ساز در نظام حقوق محیط زیست ایران». فصلنامه دیدگاه­های حقوقی، 50(2)، 93-65.
لوراسا، میشل (1375). مسئولیت مدنی. ترجمه محمد اشتری. تهران: نشر حقوقدان.
محقق داماد، سیدمصطفی (۱۴۰۶ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محمودصالحی، جانعلی (1388). حقوق بیمه. چاپ سوم. تهران: پژوهشکده بیمه.
مراغی، میرعبدالفتاح حسینی (۱۴۲۵ق). العناوین. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1427ق). استفتائات جدید. قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب.
ـــــــــــــ (۱۴۲۲ق). مسائل المستحدثه درس خارج فقه. قم: نشر آل بیت (علیهم السلام).
نجفی، محمدحسن (صاحب جواهر) (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. چاپ هفتم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نجفی خوانساری، موسی (1418ق). منیة الطالب. تقریرات درس نـائینی. قـم: مؤسسـه النشـر الاسلامی.
یحیی مزدارانی، معصومه (1396). بیمه مسئولیت مدنی ناشی از حوادث هسته­ای. پایان­نامه دوره کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی، دانشگاه قم.
Bénabent, Alain (1991). Droit civil. les obligation, 3e éd. Paris:  -Montchrestien.
Faure, Michael, G. (2007). "Financial compensation for victims of catastrophes: A law and economics perspective". Law & Policy, 29.3, pp. 339-367.
Fritsch, Michael, and Udo Brixy (2004). "The establishment file of the German social insurance statistics." Schmollers Jahrbuch: Zeitschrift für Wirtschafts-und Sozialwissenschaften, 124.1, pp. 183-190.
Jacob, Nicolas (1974). Assuranceet Responsabilitécivil. T.II, Les As-surances. Jurisprudence General Dalloz.
Veaux, F. (1996). "Assurance de demmage". regles particuliculieres, a lasurance, Conditions de la Grant (Risgues Couvertss), fasc11-3, pp.12, 73-76.
Kunreuther, H. (1966). "The case for comprehensive disaster insurance". Journal of Law & Economics, 11, p. 133.
Tunc, André (1988). Towards a European Civil Code, Kluwer Law International. Second Revised and Expanded. London.