تحلیل تئوری تحدید مسئولیت مالکان کشتی نفتکش در قبال جبران خسارت ناشی از آلودگی نفتی در حقوق دریایی ایران و کنوانسیون مسئولیت مدنی (سی‌ال‌سی)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

یکی از موارد مسئولیت دولت­ها در جهت حفظ محیط زیست، جبران خسارت ناشی از فعالیت نفتکش­ها است. کنوانسیون بین­المللی مسئولیت مدنی جبران خسارت ناشی از آلودگی نفتی مصوب 1969 (کنوانسیون) و قانون دریایی ایران، به موضوع مسئولیت دولت­ها، مالکان شناورها و کشتی­ها، صاحبان پالایشگاه­ها و تجهیزات ساحلی و دریایی برای خسارات آلودگی نفتی ناشی از اقداماتشان توجه داشته­اند. تحقیق حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با بررسی دو سند، به این سؤال پاسخ می­دهد که شیوه­های جبران خسارت آلودگی­های نفتکش­ها در حقوق ایران و کنوانسیون چگونه است و چه استثنائاتی دارد. یافته­ها حاکیست که با اثبات عناصر آن، می­توان چنین مسئولیتی را درصورت تقصیر، به صورت نامحدود برعهده دولت صاحب پرچم و مالکان و بهره­برداران قرار داد و اگر مالک کشتی اثبات کند بروز خسارت تماماً یا جزئاً ناشی از عمل شخص زیان­دیده علیه مالک بوده، می­تواند از مسئولیت مبرّا باشد. درخصوص جبران خسارت کنوانسیون روش­هایی را برای تأمین منابع مالی خسارات پیش­بینی کرده است. در مقام مقایسه قانون ایران و کنوانسیون، حقوق‌ دریایی ایران در مواد 75 به بعد قانون دریایی، تحدید مسئولیت مالک کشتی را بر مبنای نظریه تقصیر پذیرفته؛ درحالی که کنوانسیون به جز بندهای 2 و 3 ماده 4، بر مبنای مسئولیت مطلق مالک کشتی را مسئول هر گونه خسارت آلودگی ناشی از تخلیه یا نشت نفت در زمان بروز حادثه، می­داند و از بند 4 ماده 3 برمی­آید که در جهت نظریه خطر، هیچ­گونه دعوایی جز در چارچوب کنوانسیون علیه مالک قابل طرح نیست.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی، نصرالله؛ جواندل جانانلو، فرخ (1393). مبانی مسئولیت از ناشی آلودگی نفتی دریایی در اسناد حقوقی بین­المللی. کنفرانس ملی مدیریت بحران و HSE در شریان­های حیاتی، صنایع و مدیریت.
بادینی، حسن (1384). فلسفه مسئولیت مدنی. تهران: سهامی انتشار.
پورنوری، منصور (1384). حقوق حمل و نقل دریایی کالا. تهران: انتشارات مهد.
تزم، علی (1391). راهکارهای دریافت غرامت بابت آلودگی نفتی از نفتکش­ها در آب­های ایران. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار.
جنادله، امید (1387). «مشکلات حقوقی بین­المللی آلودگی محیط دریا ناشی از حمل و نقل نفت». ماهنامه وکالت، شماره 37 و 38.
داراب­پور، محراب؛ علیخانی، محمد (زمستان 1393). «ارزیابی شیوه­های تعیین خسارت در چارچوب قواعد حقوقی؛ نگاهی بر دعاوی بین­المللی نفت و گاز». فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 44، شماره 4.
سادات اخوی، سیدمحسن؛ کاشانی، سیدمحمود (پاییز 1380). «تکلیف زیان­دیده به کاستن از خسارت با تأکید بر حقوق انگلیس و آمریکا». مجله علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، (شماره پیاپی 33)، شماره 1.
سیدی، مهرداد (بی­تا). «مسئولیت مدنی ناشی از آلودگی نفتی در دریای آزاد». مجله حقوقی، شماره 10.
صادقی نشاط، امیر (1391). حقوق بیمه دریایی. تهران: نشر
میزان.
نجفی اسفاد، مرتضی؛ دارایی­نیا، مرتضی (1390). «بررسی روند آلودگی نفتی با وجود کنوانسیون­های بین­المللی مبنی بر جلوگیری و رفع آنها طی سال­های 1992-2009». مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره بیست و یکم، ویژه­نامه یک.
فهیمی، عزیزالله؛ مشهدی، علی (بهار 1390). «فقه شیعه و تحول در مبانی مسئولیت مدنی زیست­محیطی». فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 41، شماره 1.
کاتوزیان، ناصر (1387). حقوق مدنی : قواعد عمومی قراردادها. ج 4. تهران: سهامی انتشار.
ـــــــــــــــــ (1390). وقایع حقوقی : مسئولیت مدنی. تهران: سهامی انتشار .
گرشاسبی، علی (1389). مسئولیت مدنی ناشی از خسارات آلودگی نفتی کشتی در دریای آزاد. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
منتظری، محمدمهدی (1393). نگاهی گذرا به حقوق بیمه. قائم مقامی بیمه­گر در حقوق ایران و فرانسه. تهران: مجد.
موسوی، فضل‌الله (1380). حقوق بین‌الملل محیط‌زیست. تهران: نشر میزان.
Barboza, J.(1992). collected courses of the hague academy of international law.
Erik (2000). Compulsory maritime insurance. Scandinavian Institutes of Marti Tine Law Yearbook. p.3. available at: http://fork.uio,no/erikro [Accessed 24 june 2012].
International Convention on Civil liability for Oil Pollution Damage (CLC) (1969). replaced by 1992 protocol, available at: https://www.imo.org/en/About/Conventions/Pages/International-Convention-on-Civil-Liability-for-Oil-Pollution-Damage-(CLC).aspx
Mason, Michael (2003). “Civil Liability for Oil Pollution Damage: Examining the Evolving Scope for Environmental Compensation in the International Regime”. Marine Policy.
Özçayir, Z. O. (1998). Liability for oil pollution and collisions. LLP, London.
Lambert Faivere, Y. (2003). Droit des  assurance. 11th ed. Dalazz.
Veaux, F. (1996). Assurance de demmage, regles particuliculieres, a lasurance. Conditions de la Grant (Risgues  Couvertss). Fasc 11-3.