مطالعه تطبیقی خرید و فروش اجباری سهام در نظام حقوقی کامن‌لا و ایران

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 استادیار گروه حقوق، دانشگاه پیام نور ، تهران، ایران

چکیده

در عصر حاضر، به دلیل ارتباط شرکت­های سهامی با گروه­های دیگر جامعه از یک­سو و افزایش مسئولیت اجتماعی آنان از سوی دیگر موجب شده تا شرکت­ها به دنبال راهکاری برای حفظ ثبات و پایداری خود در راستای انجام فعالیتشان باشند. خرید و فروش اجباری سهام، یکی از این راهکارهاست که به ثبات و پایداری شرکت کمک می­کند. بدین­سان که گروهی از سهامداران (اقلیت)، که نقش کمرنگی در سیاست­گذاری و تصمیمات شرکت دارند، به جای درخواست انحلال شرکت، به روش فوق از شرکت خارج شده و به عضویت خود در شرکت پایان می­دهند. آنچه از اهمیت به­سزایی برخوردار است و در این مقاله نیز مورد تأکید نگارنده واقع شده است، حفظ اصل تعادل میان جایگاه سهامداران اقلیت و اکثریت است که یکی از کارکردهای مهم خرید و فروش اجباری سهام در نظام حقوقی آمریکا و انگلیس تلقی می­گردد. مطالعه در دو نظام حقوقی کامن­لا و ایران نشان می­دهد که اولاً، برخلاف نظام حقوقی کامن­لا، مقررات خاصی در مورد خرید و فروش اجباری در مقررات شرکت­های سهامی ایران وجود ندارد. ثانیاً، در قوانین دیگری همچون قانون رفع موانع تولید رقابتی 1394، که مقرراتی در این زمینه وضع نموده با مقررات نظام کامن­لا تفاوت اساسی دارد. بنابراین، مقایسه قوانین و مقررات دو کشور می­تواند راهگشای بسیاری از کاستی­ها و ابهامات موجود در شرکت­های سهامی درخصوص خرید و فروش اجباری سهام قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


الفـت، نعمت­الله (زمستان 1384). «نظم عمومی و الزام به انعقـاد قرارداد». نشریه فقه و حقوق، سال دوم، صص 104-79.
بادآورنهندی، یونس؛ نظاری ابر، فیروز؛ دهقان، رقیه (1398). «ارتباط هزینه­های نمایندگی و سلب منافع سهامداران اقلیت با تأکید بر نقش کیفیت گزارشگری مالی». پژوهش حسابداری و حسابرسی، دوره 9، شماره 2، صص 24-1.
پاسبان، محمدرضا (1392). حقوق شرکت­های تجاری. تهران: انتشارات سمت. چاپ هشتم.
تفرشی، محمدعیسی؛ سکوتی نسیمی، رضا (1383).«بیع سهام شرکت­های سهامی». مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره بیست ویکم، شماره دوم، صص 58-35.
تفرشی، محمدعیسی؛ بیگی حبیب­آبادی، احمد (پاییز 1380). «تعریف و ماهیت حقوقی ادغام قانونی (واقعی) شرکت­های سهامی». مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره هفدهم، شماره اول، صص92-79.
تقی­پور، بهرام؛ عباسی سرمدی، مهدی؛ عابدینی، حسین (1397). «حقوق اقلیت در شرکت سهامی عام برمبنای نظام اداره شرکت­ها؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا». دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال نوزدهم، شماره دوم، صص 396-369.
دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران (شرکت سهامی عام) مصوبه هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار»، مصوب 1388.
رحمانی، عطاءالله (بهار و تابستان 1391). «مطالعه تطبیقی قلمرو قاعده اکثریت در شرکت­های سهامی: حقوق انگلستان و ایران». دوفصلنامه دانش و پژوهش حقوقی، دوره اول، شماره 1، صص34-1.
صادقی، محمد؛ موسوی، سیدعلی رضا؛ رجب­زاده اصطهبانی، علی­رضا (پاییز و زمستان 1399). «تأملی بر جایگاه اصل تعادل در شرکت سهامی: از قابلیت­ها تا کاستی­ها». فصلنامه حقوق خصوصی، دوره 17، شماره 2، صص 499-477.
صفایی، سیدحسین (1382). دوره مقدماتی حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها. تهران: نشر میزان. جلد دوم. چاپ اول.
صقری، محمد؛ خودکار، رضا (پاییز 1398). «کارآیی قاعده اکثریت در شرکت­های سهامی و ایجاد تعادل میان منافع سهامداران اکثریت و اقلیت». فصلنامه پژوهش­های حقوق خصوصی، سال هشتم، شماره 28، صص145-119.
طالب­احمدی، حبیب (1392). مسئولیت پیش­قراردادی. تهران: انتشارات میزان. چاپ اول.
فرجی، فرشته؛ احسانی­فر، تهمینه؛ نادری، نادر؛ رضایی، بیژن (زمستان 1393). «بررسی نقش کارآفرینی در توسعه اقتصادی». نشریه کارآفرینی در کشاورزی، جلد اول، شماره 4، صص 104-91.
قانون رفع موانع تولید رقابت­پذیر مصوب 1394.
کاتوزیان، ناصر (1370). دوره مقدماتی حقوق مدنی: اعمال حقوقی-قرارداد-ایقاع. تهران: شرکت انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا.
کریمی، عباس؛ لطفی فروشانی، مهران (اسفند 1397). «مقابله با سوء‌استفاده از حق در شرکت‌های تجاری در ایران در پرتو قاعده لاضرر». پژوهشنامه حقوق اسلامی، دوره 19، شماره 2، صص300-279.
لایحه اصلاحی قسمتی از قانون تجارت 1347.
نوری یوشانلویی، جعفر؛ جوهر، سعید(1393).«مفهوم­شناسی مسئولیت اجتماعی شرکت­های تجاری در حقوق آلمان، فرانسه، انگلستان و ایران با رویکردی تطبیقی». مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 5، شماره 2، صص 627-603.
Companies Act 2006.
Cahn, Andreas, David C. Donald (2010). Comparative Company Law. Cambridge University Press.
Joffe QC, Victor; Giles Richardson,  David Dark; Lightman, Daniel; Collingwood, Timothy (2011). Minority Shareholders. Oxford University Press.
Hyeok-Joon, Rho (2011). "New Squeeze-Out Devices as A Part Of Corporate Law Reform In Kore; a: What Type of Device is Required For  a Developing Economy?". Boston University International Law Journal, Vol. 29, No.41, pp.41-77.
Maheshwari, Dherya, Shekhar, Sharadindu (2023)." Minority Squeeze Outs in Indian Corporate Landscape: A Comprehensive Review". SSRN, pp.1-18.
Freeman Andrew L.; Miles Samantha (2006). Stakeholder Theory and Practis. Oxford University Press.
Franks, J. R., Mayer, C., Rossi, S. (2005). "Spending Less Time with the Family: The Decline of Family Ownership in the United Kingdom’ (2005) in A History of Corporate Governance around the World: Family Business Groups to Professional Managers", National Bureau of Economic Research Conference Report, pp. 581–612.

Ntoko Ntonga, Rene, Mbeng Dickson,  Tanyi (2021). "Challenges Faced by Minority Shareholders in Commercial Companies in Cameroon: A Legal Analysis". SSRN, pp.1-19.

Kolohoida, Oleksandra, Lukach, Iryna, Poiedynok, Valeriia (2019). "The Squeeze-out of Minority Shareholders: The Case of Ukraine", Hungarian Journal of Legal Studies, Vol. 60, No.3, pp.260-280.

Kaisanlahti, Timo (2007). "When Is a Tender Price Fair in a Squeeze-Out?".  
European Business Organization Law Review 8. Vol.04, pp. 497-519.

Sheikh, Saleem (2008). A Guide to Companies Act 2006. Routledge-Cavendish.

Van der Elst, C.F.; Van Den Steen, L.s.F. (2009). "Balancing the interests of minority and majority shareholders: A comparative analysis of squeeze-out and sell-out rights, European Company and Financial Law Review". No.4, pp. 391-439.
Wardhany, Nyimas Enny Fitriya, Suparno, Suparno (2022). "Legal Protection Against Minority Shareholders in Limited Company Dissolution According to Law No 40 Of 2007". Proceedings of the 2nd International Conference on Law, Social Science, Economics, and Education, ICLSSEE, Semarang, Indonesia, pp.1-7.