امکان‌سنجی همپوشانی ‌حقوق مؤلف و طرح‌های صنعتی در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق مالکیت فکری، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

حقوق مؤلف و طرح­های صنعتی در نظام حقوقی ایران به ترتیب در دو شاخۀ اصلی حقوق مالکیت فکری، یعنی مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی، مورد حمایت قانونگذار قرار گرفته و برای صاحبان خود حقوق انحصاری جهت بهره­برداری از دستاوردهای فکری ایجاد می­نمایند. گاه آفرینه­های فکری از حیث وجود شرایط لازم برای حمایت­های قانونی در موقعیتی قرار می­گیرند که قابلیت آن را دارند تا در دو یا چند نظام حمایتی پشتیبانی شوند. یکی از مصادیق قابل توجه در این حوزه حمایت از دستاورد فکری در قالب حقوق مؤلف و طرح­های صنعتی است؛ آنگاه که در طراحی یک محصول ذوق، قریحه و خلاقیت انسانی متجلّی در طرحی شده که از جنبۀ اصالت و تازگی نیز بهره­مند است و این سؤال مطرح می­شود که کدام یک از قالب­های فوق می­تواند حقوق آفرینندۀ آن را بهتر تأمین نماید. با عنایت به دیدگاه­های گوناگون از حیث امکان تجمیع حقوق قابل اعمال در هر یک قالب­های حمایتی، پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی – توصیفی  بر آن است تا به سؤالات قابل طرح در این حوزه با توجه به قوانین موضوعه ایران و تدقیق در منابع مرتبط بپردازد و سرانجام این نتیجه حاصل می­شود که همپوشانی نه به طور کامل، اما تحت شرایط و ضوابط قانونی، بهره­مندی جزئی از برخی حقوق و امتیازات به طور همزمان قابل تصور می­باشد، حال آنکه بسیاری از حقوقدانان قائل بر تفکیک­پذیری کامل هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آیتی، حمید (1375). حقوق آفرینش­های فکری با تاکید بر حقوق آفرینش­های ادبی و هنری. چاپ نخست. تهران: نشر حقوقدان.
آیین­نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرح­های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1387.
افغان، مهدی (1392). بررسی نظام­های حقوقی حمایت از طرح­های صنعتی. پایان­نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد حقوق مالکیت فکری، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.
امامی، اسدالله (1396). حقوق مالکیت صنعتی. چاپ دوم. تهران: نشر میزان.
حبیبا، سعید؛ حنیفی، نسیم (1391). «بررسی تطبیقی تعریف و معیارهای ثبت طرح صنعتی در قانون مصوب 1386». پژوهش­های حقوق تطبیقی (مدرس علوم انسانی)، دوره 16، شماره 1، صص 25-46.
حبیبا، سعید؛ شاکری، زهرا (1387). «دکترین استیفا حق در نظام حقوق مالکیت فکری». فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی دانشگاه تهران، دوره 38، شماره 2، صص 97 – 113.
دست­آویز، زینب (1394). مقایسه حقوق ناشی از حقوق مالکیت صنعتی و حقوق ناشی از حق مؤلف. پایان­نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد حقوق مالکیت فکری، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس.
سیدین، علی؛ کارچانی، مهدی (1400). حقوق مالکیت صنعتی در آینه اندیشه­های قضایی (نشست­های علمی و نقد رأی). چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه قوه قضائیه و مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه.
شبیری زنجانی، سیدحسن؛ دهقانی، سیداحمد (1394). «مطالعه تطبیقی شرط منحصربه­فرد بودن در طرح­های صنعتی و مقایسه آن با شرط اصالت». پژوهش­های حقوق تطبیقی، دوره 19 ، شماره 2، صص 75 – 96.
طرح جدید حمایت از مالکیت صنعتی 1399.
قاسمی، علیرضا (1382). حمایت از حقوق پدیدآورندگان طرح­های صنعتی. پایان­نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
قانون ثبت اختراعات، طرح­های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386.
قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348.
قبولی درافشان، سید محمدمهدی؛ محسنی، سعید (1395). «قواعد شکلی حاکم بر قراردادهای واگذاری حقوق ناشی از طرح­های صنعتی در حقوق ایران و فرانسه»، فصلنامه مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره 8، شماره 1، صص 111 – 135.
قمصریان، حوریه (1399). رساله دکتری حمایت از آثار هنرهای تجسمی در نظام حقوق مالکیت فکری ایران، با لحاظ ضوابط و مقررات موافقت­نامه جنبه­های تجاری حقوق مالکیت فکری سازمان تجارت جهانی (تریپس). رساله
برای اخذ مدرک دکتری حقوق خصوصی، گروه حقوق، مؤسسه عالی آموزش و پ‍ژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
کلومبه، کلود (1390). اصول بنیادین حقوق مؤلف و حقوق مرتبط در جهان. ترجمه: علیرضا محمدزاده وادقانی. چاپ دوم. تهران: نشر میزان.
لایحه جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط 1390.
Calboli, I. (2014). “Overlapping trademark and copyright protection: A call for concern and action.” U. Ill. L. Rev. Online, 25.
Code de la propriété intellectuelle – 1992.
Derclaye, E. (2018). “A model copyright/design interface: not an impossible and undesirable task?”.
Filianky, N. R. C.; Sulistyono, A. & Suwadi, P. (2022). “Comparison of Overlapping Legal Protection Systems for Copyright and Industrial Designs between Indonesia and the United Kingdom”. Resmilitaris, 12(2), 3286-3297.
Frankel, S. & Gervais, D. (Eds.). (2014). The Evolution and Equilibrium of Copyright in the Digital Age. (Vol. 26). Cambridge University Press.
 Ipatova, O. (2023). “Sui Generis Systems Protection for Design: Cumulation, Partial Cumulation and Demarcation of Legal Regimes”.
Kapyrina, N. (2018). Estelle Derclaye (ed.): “The Copyright/Design Interface–Past, Present and Future: Cambridge University Press”, Cambridge. P. 488.
Selvakumar, M. D. (2022). “Overlap of Trademarks with Other Intellectual Property Rights: The Strategies of Global Brands”. Beijing L. Rev., 13, 429.
SOUSA E SILVA, N. U. N. O. (2014). The Ownership Problems of Overlaps in European Intellectual Property. The Ownership Problems of Overlaps in European Intellectual Property.
Wilkof, N. & Basheer, S. (Eds.). (2012). Overlapping intellectual property rights. OUP Oxford.