نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 دانشیار حقوق خصوصی و اقتصادی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
3 استادیار گروه حقوق، واحد فراهان، دانشگاه آزاد اسلامی، فراهان، ایران
چکیده
افراد جامعه انتظار دارند در پرتو حمایت صورتگرفته از طریق اصول و قواعد حقوق قراردادها بتوانند به اهداف اقتصادی ناشی از انعقاد قراردادها دست یابند. حفاظت از انتظارات قراردادی محقق نمیشود مگر اینکه قانون بتواند از رفتارهای فرصتطلبانهای که با هدف تغییر در تخصیص منابع مالی قراردادی صورت میگیرد، جلوگیری کند و مانع قربانی شدن اهداف و انتظارات مشروع قراردادی شود. در اجرای این وظیفه، حقوق قراردادها با اتکا به اصل حسن نیت به عنوان یک اصل کلی و انعطافپذیر نقش مهمی میتواند ایفا کند. در این پژوهش ضمن بررسی مفهوم فرصتطلبی در حقوق قراردادها و توجیه اقتصادی لزوم مبارزه با آن، قابلیت منحصربهفرد حسن نیت در جلوگیری از رفتار فرصتطلبانه را تشریح خواهیم کرد. مطالب این پژوهش نشان میدهد که تکلیف به رعایت حسن نیت تأثیر مهمی در جلوگیری از رفتار فرصتطلبانه دارد و از این جهت لازم است که در قلب حقوق قراردادهای هر نظام حقوقی به آن توجه شود.
کلیدواژه‌ها
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن منظور (1405 ه.ق). لسانالعرب. جلد ششم. نشر ادب حوزه.
الجبعی العاملی، زینالدین (شهید ثانی) (بیتا). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. بیروت: دارالعالم الاسلامی.
انصاری، علی (1388). «مفهوم و معنای حسن نیت در حقوق ایران و فرانسه». پژوهشهای حقوق تطبیقی (مدرس علوم انسانی)، دوره 13، شماره 4، صص 46-19.
حاجیپور، مرتضی (1390). «نقش حسن نیت در قرارداد». فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 41، شماره 4، صص 100-83.
حر العاملی، محمدبن حسین (1397). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. جلد 12. مکتبه الاسلامیه. چاپ چهارم.
حسینی عاملی، سیدمحمد جواد (بی تا). مفتاح الکرامه فی شرح القواعد العلامه. جلد چهارم، مؤسسه آل البت.
حسینى مراغى، عبدالفتاح‌بن على (1418-1417 ه.ق). العناوین. جلد 2. قم.
حلی علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1413 ه.ق). قواعد الاحکام. جلد دوم.
سلطانی، محمد؛ شیروانیزاده آرانی، حامد (1394). «ماهیت و شرایط اختصاصی انعقاد قرارداد مرابحه در حقوق ایران». دانش حقوق مدنی، سال چهارم.
شیروی، عبدالحسین (1396). حقوق قراردادها: انعقاد، آثار و انحلال. چاپ اول. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
شهیـد ثانی، محمد بن جواد مکی عاملی (بیتا). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. بیروت: دارالعالم الاسلامی.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1400 ه.ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
صفایی، سید‌حسین (1383). دورة مقدماتی حقوق مدنی قواعد عمومی قراردادها. جلد دوم. تهران: نشر میزان.
طوسی، محمدبن حسن بن علی (1387). المبسوط فی فقه الامامیه. جلد دوم. چاپ اول. تهران: مکتبه المرتضویه.
قیبی، سیدابوالقاسم؛ تقیزاده، ابراهیم؛ باقری، عباس (1393). «جایگاه حسن نیت در فقه امامیه». پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال پانزدهم، شمارة اول، پیاپی 39، صص 57-33.
کاشف الغطاء، محمدحسین بن علی بن محمدرضا (1366). وجیزه الاحکام. جلد سوم. چاپ دوم. نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
کریمی، محمد (1389). بررسی تطبیقی ضمانت اجراهای ناشی از نقض تعهدات فروشنده در کنوانسیون بیع بینالمللی کالاها، اصول قراردادهای تجاری بینالمللی، اصول قراردادهای اروپایی و حقوق سیویللا، حقوق کامنلا و حقوق ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق.
محسنی، فاطمه؛ باقرزاده، حمید (1397). «تحلیل اقتصادی اصل حسن نیت». نشریه تحقیقات حقوقی معاهده، پیاپی 3، شماره 2.
موسوی بجنوردی، حسن (1377). القواعد الفقیه. جلد دوم. قم: چاپ مهدی مهریزی و محمد حسن درایتی.
مؤسّسه دائرهالمعارف فقه اسلامى (بهار 1387). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهمالسّلام. مؤسّسه دائرهالمعارف فقه اسلامى. چاپ اول.
نجفی تبریزی، راضی بن محمد حسین (1314). تحلیل الکلام فی فقه الامامیه. چاپ اول. تهران: امیر قم.
نجفی کاشف الغطاء، على بن جعفر بنخضر (1422 ه.ق). شرح خیارات اللمعه. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
وطنی، امیر؛ زمانی، سیدقاسم؛ زنگنه شهرکی، جعفر (1394). «امکان جبران کامل خسارات در اصول قراردادهای تجاری بینالمللی، کنوانسیون قراردادهای بیع بینالمللی کالا و حقوق ایران». فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال چهارم، شماره دوازدهم، صص 165-131.
یزدى، سیدمصطفى محقق داماد (1406ه.ق). قواعد فقه. جلد دوم. چاپ دوازدهم. مرکز نشر علوم اسلامى.
Arvind, T. T. (2017). Contract Law. Oxford University Press.
Ayres, Ian; Gertner, Robert (1989). »Filling Gaps in Incomplete Contracts: An Economic Theory of Default Rules«. The Yale Law Journal, Vol. 99, 87, pp. 87-130.
Blum, Brian A.; Bushaw, Amy C. (2022). Contracts: Cases, Discussion and Problems. Wolters Kluwer Law & Business.
Davies, Paul S. (2019). “The Basis of Contractual Duties of Good Faith”. Journal of Commonwealth Law, vol. 1, No. 1.
Dixon, William Michael (2005). An Examination of the Common Law Obligation of Good Faith in the Performance and Enforcement of Commercial Contracts in Australia. PhD thesis. Queensland University of Technology.
DussanLaverde, Santiago (2021). “A Commentary on the Meaning of Objective Good Faith in the Translex Principles through International Arbitration: a Law & Economics Approach”. INÍCIO / ARQUIVOS, Vol. 13, No. 2, MAIO/ AGOSTO.
Farnsworth, E. Allan (2002). Ten Questions About Good Faith and Fair Dealing. AMPLA Yearbook 1.
Foster, Charles; Herring, Jonathan (2021). The Law as a Moral Agent: Making People Good. Springer Nature.
Fu, Junwei (2011). Modern European and Chinese Contract Law: A Comparative Study of Party Autonomy. USA: Kluwer Law International.
Grossman, Nadelle; Zacks, Eric A. (2019). Contracts in Context: From Transaction to Litigation. Wolters Kluwer Law & Business.
Guo, Peng (2021). Good Faith in Long-Term Relational Supply Contracts in the Context of Hardship from A Comparative Perspective. Springer Nature.`
Hamer, David (1999). “Chance would be a fine thing': proof of causation and quantum in an unpredictable world”. Melbourne University Law Review, olume 19, Issue 3, Available in http://www.austlii.edu.au/au/journals/MelbULawRw, pp. 1-83.
Ackaay, Ejan (2012). “Good Faith in Civil Law Systems – A Legal-Economic Analysis”. Hilena de Derecho Privado, No. 18, pp. 149-177.
Cohen, George (1999). “Implied Terms And Interpretation In Contract Law”. reference.findlaw.com/ lawandeconomics.
Weitzenboeck, Emily (2012). A Legal Framework from Emerging Business Models: Dynamic Networks As Collaborative Contracts. UK: Edward Elgar Publishing.
Mackaay, Ejan (2013). Law and Economics for Civil Law Systems. USA: Edward Elgar Publishing.
Mackaay, Ejan (2021). Law and Economics for Civil Law Systems. Edward Elgar Publishing.
Mwenda, Kenneth Kaoma (2010). Legal Aspects of Banking Regulation: Common Law Perspectives from Zambia. South Africa: PULP.
Nejati, Mehran; Nejati, Mostafa; Shafaei, Azadeh (2008). Issues in Global Business and Management Research: Proceedings of the 2008 International Online Conference on Business and Management (IOCBM 2008). USA: Universal-Publishers.
O'Byrne, Shannon; Cohen, Ronnie (2015). “The Contractual Principle of Good Faith and the Duty of Honesty in Bhasin v. Hrynew”. 2015 53-1 Alberta Law Review.
Pedamon and Vassileva (2019). “The 'Duty to Cooperate' in English and French Contract Law: One Channel”. Two Distinct Views Journal of
Comparative Law (Wildy). Vol. 14, Issue 1, pp. 1-25
Comparative Law (Wildy). Vol. 14, Issue 1, pp. 1-25
Pejovich, Svetozar; Colombatto, Enrico (2010). Law, Informal Rules and Economic Performance: The Case for Common Law. United Kingdom: Edward Elgar Publishing.
Polinsky, A. Mitchell; Shavell, Steven (2007). Handbook of Law and Economics. Netherlands: Elsevier.
Posner, Richard A.; Parisi, Francesco (1997). “Law and Economics”. Vol. 3, United Kingdom, Edward Elgar Pub.
Scha¨fer; Hans-Bernd, Aksoy; Hu¨seyin Can (2015). “Alive and well: the good faith principle in Turkish contract law”. European Journal of Law and Economics, 42(1).
Schwartz, Alan, E.; Scot, Robert (2003). “Contract Theory and the Limits of Contract Law, Contract Theory and the Limits of Contract Law”. John M. Olin Center for Studies in Law, Economics, and Public Policy, Working Papers, Paper 275, pp. 1-83.
Selvaratnam, Vasanti (2020). “Is English law swimming against the international tide?”. Lloyd's maritime and commercial law quarterly, No. 2.
Sepe, Simone M. (2010). “Good Faith and Contract Interpretation: A Law and Economics Perspective”. Arizona Legal Studies Discussion, Paper No. 10-28, pp. 1-59.
Siliquini-Cinelli, Luca; Hutchison, Andrew (2017). The Constitutional Dimension of Contract Law: A Comparative Perspective. Switzerland: Springer.
Spurr, Stephen (2010). Economic Foundations of Law. second edition. UK: Routledge.
Turner, P. G. (2016). Equity and Administration. USA: Cambridge University Press.
Vaz Freire, Paula (2016). “Good Faith in
Contractual Law: A Law and Economics Perspective”. RJLB, No. 2, No. 4, pp. 1381-1393.
Contractual Law: A Law and Economics Perspective”. RJLB, No. 2, No. 4, pp. 1381-1393.
Veljanovski, Cento G. (2007). Economic Principles of Law. United Kingdom: Cambridge University Press.
Kolb, Robert (2008). “Encyclopedia of Business Ethics and Society”. Business & Economics, Vol. 1, USA.
Stempel; Jeffrey, S.; Knutsen, Erik (2015). Stempel and Knutsen on Insurance Coverage. Wolters Kluwer Law & Business.
Zimmermann, Reinhard; Whittaker, Simon (2000). Good Faith in European Contract Law. United Kingdom: Cambridge University Press.
Ainslie, Jonathan (2022). “Good Faith and Relational Contracts: A Scots-Roman Perspective”. The Edinburgh Law Review, 26.1, pp. 29-50
Andrews, Neil (2015). Contract Law. Secon Edition., United Kingdom: Cambridge University Press.
Antoniolli, Luisa; Veneziano, Anna (2005). Principles of European Contract Law and Italian Law. Netherlands: Kluwer Law International.
Baker, Scott (2006). “Krawiec, Kimberley D, Incomplete Contracts in a Complete Contract World”. Florida State University Law Review, Vol. 33, Issue 3, Article 8, pp. 725-755.
Bayley, J. Edward (2009). A Doctrine of Good Faith in New Zealand Contractual Relationships. A thesis submitted in fulfilment of the Requirements for the Degree of Master of Laws in the University of Canterbury, University of Canterbury, supervisor, Professor Stephen Todd.
Ben-shahar, Omri; Porat, Ariel (2010). Fault in American Contract Law. USA: Cambridge University Press.
Chirico, Filomena; Larouche, Pierre (2010). Economic Analysis of the DCFR: The work of the Economic Impact Group within CoPECL. Munich: Walter de Gruyter.
De Geest, Gerrit (2010). Contract Law and Economics. United Kingdom: Edward Elgar Publishing.
DiMatteo, Larry A.; Dhooge, Lucien; Greene, Stephanie; Maurer, Virginia; Pagnattaro, Marisa (2005). International sales law: A Critical Analysis of CISG Jurisprudence. New York: Cambridge University Press.
DiMatteo, Larry A. (2013). Commercial Contract Law: Transatlantic Perspectives. USA: Cambridge University Press.
Feinman, Jay M (2014), »Good Faith and Reasonable Expectations«, Arkansas Law Review, Vol 67, No. 3, 525-570.
Ferreira de Almeida, Carlos, Lima Rego, Margarida (2007). “Chapter 12 Contract Law”. www.mlgts.pt/xms/files/Publicacoes/Artigos.
Forte, A. D. M.; D. M. Forte, Angelo (1999). Good Faith in Contract and Property Law. USA: Hart Publishing.
Backhaus, Jürgen (2005). The Elgar Companion to Law and Economics. United Kingdom: Edward Elgar Publishing.
Grundmann, Stefan; Mazeaud, Denis (2006). General Clauses and Standards in European Contract Law: Comparative Law, EC Law and Contract Law Codification. Netherlands: Kluwer Law International.
Frey, Phyllis; A. Frey, Martin (2000); Essentials of Contract Law. USA: Cengage Learning.
Musy, Alberto (2001). “The Good Faith Principle in Contract Law and the Precontractual Duty to Disclose:Comparative Analysis of New Differences in Legal Cultures”. Working paper series (International Centre for Economic Research). Published Online: 2001-02-27| DOI: https://doi.org/10.2202/1535-1661. 1007, 1-17.
Schäfer, Hans-Bernd; Ott, Claus (2020). The Economic Analysis of Civil Law. Edward Elgar Publishing.
Stazi, Andrea (2021). Smart Contracts and Comparative Law: A Western Perspective. Springer Nature.
)