با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی حقوق پزشکی ایران

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای حقوق خصوصی، دانشگاه تهران.

چکیده


گمرک به عنوان یک نهاد حقوق عمومی و با نقشی که در زمینة واردات و صادرات ایفا می کند نه تنها از نظر اقتصادی برای کشور اهمّیّت زیادی دارد، بلکه از جنبه های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز از اثرگذاری قابل توجّهی برخوردار است. این مرجع علاوه بر انجام وظایف حاکمیّتی، گاه در قالب بعضی اجزای خود، به انجام امور تصدّی گرایانه هم دست می زند که مرجع تحویل گیرنده از بارزترین آنها است. مرجعی که با اختصاص موادّ زیادی از قانون امور گمرکی، شاید از مهم ترین اجزای گمرک تلقّی شود؛ همچنین گاه خود گمرک به عنوان مرجع تحویل گیرنده ایفای نقش می کند. تفاوت ماهیّت و هدف وظایف تصدی گرایانه و حاکمیتی گمرک، مبانی مسئولیّت متفاوتی را نیاز دارد که تاکنون علی الاصول مورد غفلت قرار گرفته و همواره مبنایی واحد برای مسئولیت گمرک و اجزای آن در نظر گرفته شده است. به نظر می رسد آنجا که گمرک مبادرت به انجام وظایف حاکمیتی می نماید، طبق مادة ۱۱ قانون مسئولیت مدنی، مسئولیتی مشابه دولت دارد؛ لذا تنها در بعضی موارد خاص عهده دار مسئولیت است. ولی در مورد اجزای آن و نیز خود گمرک زمانی که پا در عرصة وظایف تصدی گرایانه می گذارد، اصل بر تقصیر است، مگر آنکه بتوان عدم تقصیر را ثابت کرد. از این رو در این مقاله در فصل اوّل و در دو مبحث به معرّفی گمرک و مرجع تحویل گیرنده پرداخته شده و در آشنایی با وظایف آنان کوشش می شود. در فصل دوم با برّرسی و مقایسه قوانین موجود در زمینة امور گمرکی، مسئولیّت این دو مرجع تبیین شده و مبنای مسئولیت هرکدام تبیین می شود.

کلیدواژه‌ها

 آزادی هرسینی، علی (۱۳۸۵) .حمل و نقل بین المللی و ترانزیت. تهران: نشر وکیل.
ابوطالبی نجف آبادی، میثم (۱۳۹۲). دادرسی عادلانه در اختلافات گمرکی. تهران: انتشارات جاودانه.
ارجمند، اردشیر امیر ؛ زرگوش، مشتاق (۱۳۸۸). «تقصیر در مسئولیّت مدنی دولت: مطالعة تحلیلی- تطبیقی». مجلّة تحقیقات حقوقی. شمارة ۴۹. 144-85.
ایزانلو، محسن؛ صمدی، افروز (۱۳۹۲). «مبنای مسئولیّت متصدّی حمل و نقل در حقوق ایران و کنوانسیون های بین المللی (سی ام آر-ورشو)». پژوهشنامۀ حمل و نقل. سال دهم. شمارة ۴. 400-391.
بادینی، حسن (۱۳۸۴). فلسفة مسئولیّت مدنی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
بنایی، رضا (۱۳۹۰). دانستنی های گمرکی. تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
 (۱۳۸۵). قانون امور گمرکی و آیین نامه اجرایی آن. چاپ دهم. تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
 (۱۳۸۱). آشنایی با مقرّرات گمرکی و ترخیص کالا. ت‍ه‍ران: م‍وس‍س‍ة م‍طال‍ع‍ات و پ‍ژوه‍ش ه‍ای ش‍رکت چ‍اپ و ن‍ش‍ر ب‍ازرگ‍ان‍ی.
بهروز، احمد (۱۳۸۷). سازمان وظایف گمرک در ایران. تهران: انتشارات دانشکدة علوم اقتصادی.
خانی، محمّد (۱۳۸۷). «مسئولیّت مدنی دولت». ماهنامة وکالت. شمارة ۳۶. 41-36.
دهخدا، علی اکبر (۱۳۳۵). لغت نامة دهخدا. جلد ۴۱. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زرگوش، مشتاق (۱۳۹۲). مسئولیّت مدنی دولت و کارکنان آن. تهران: انتشارات جنگل و جاودانه.
صفایی، سیّد حسین؛ رحیمی، حبیب اللّه (۱۳۸۹). مسئولیّت مدنی، الزامات خارج از قرارداد. تهران: انتشارات سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.
عدالت فر، ایرج (۱۳۹۲). «مسئولیّت مرجع تحویل گیرندة کالا در بنادر در قبال کالاهای وارده و بررسی رویّة قضایی آن». ماهنامة بندر و دریا. شمارة ۲۰۱.
فولادی نسب، ناصر (۱۳۹۳). سازمان، تشکیلات و وظایف گمرک ایران. تهران: مجال. 
کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۸). وقایع حقوقی. چاپ دوم. تهران: شرکت سهامی عام انتشار.
کوهستانی پژوه، رسول (۱۳۹۲). نظام تعیین ارزش گمرکی. تهران: نشر قانون.
محقّق داماد، مصطفی (۱۳۸۹). قواعد فقه. جلد ۱. چاپ بیست و ششم. تهران: مرکز نشر علوم انسانی.
محمّدی، علی اکبر (۱۳۹۱). «مسئولیّت مدنی گمرک در برابر صاحبان کالا». پایان نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات خوزستان.
معمارنژاد، عبّاس؛ شیری، بهزاد؛ کاخکی، حسین (۱۳۹۲). «نظام گمرکی و ضرورت تحوّل آن: مبانی، برنامه ها و اقدامات انجام شده». فصلنامة سیاست های مالی و اقتصادی. شمارة ۲. 142-121.
میرداداشی، مهدی (۱۳۹۲). «مبانی فقهی حقوقی مسئولیّت مدنی دولت». مجلّه حقوق اسلامی. شمارة ۳۷. 146-121.
Murray, D. E. (1985). Liability of warehousemen for loss and damage to goods: A comparative view. The University of Mimi Inter- American Law Review, Vol.16, No.3: 468-503. Smith, P. L. (1970). Warehousing- liability of surety-liability of warehouseman’s surety when warehouseman acts as seller and warehouseman in same transaction. Texas tech law review, Vol.2, Issue.1: 184-188