با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی حقوق پزشکی ایران

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه پیام نور.

چکیده

چکیده
استصناع، قراردادی است که به موجب آن، سفارش دهنده (مستصنع) از سازندۀ کالا (صانع) درخواست ساخت کالایی را می کند که به موجب آن، سازنده متعهد به تهیّۀ مواد اولیۀ کالا و ساخت آن و تحویل در موعد مقرر می شود. در خصوص ماهیّت این عقد بین فقها و حقوق دانان اختلاف دیدگاه وجود دارد. گروهی آن را به عنوان عقد مستقل و برخی آن را در قالب بیع سلم توجیه می کنند. به هر حال این عقد، به عنوان عقدی صحیح تلقی می شود. امروزه بانک ها در چهارچوب این عقد می توانند به تأمین مالی پروژه های بخش عمومی، خصوصی و دولتی اقدام نمایند که گاه به عنوان سرمایه گذار و گاه به عنوان واسط یا عامل، عمل می کنند. با توجه به کاربرد این عقد در راستای تأمین مالی طرح های بخش خصوصی، عمومی و دولتی در مادۀ 98 قانون برنامۀ پنجم توسعه به مصادیق عقود مورد استفاده بانک ها صراحتاً پیش بینی شد که در مرداد ماه سال 1390 دستورالعمل اجرایی آن نیز به تصویب شورای پول و اعتبار رسید و به کلیۀ بانک ها، مؤسسات مالی و اعتباری ابلاغ شد.

کلیدواژه‌ها

منابع
ابن منظور، محمد بن مکرم (1987). لسان العرب. جلد 7. قاهره: دارالمعارف.
ابراهیم مصطفی، احمد حسن (2004). العجم الوسیط. چاپ چهارم. قاهره: انتشارات مکتب الشروق الدولیة.
ابن عابدین، محمد (بی تا). رد المختار علی الدر المختار. جلد 4. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
احمدی حاجی آبادی، سید روح الله (1389). «بررسی فقهی   نظری اوراق بهادار اسلامی». نشریۀ راهبرد توسعه. شمارۀ 12. صص 112-95.
اسماعیلی، حمید رضا (1391). «تأمین مالی اسلامی». مجلۀ بانک و اقتصاد. شمارۀ 58.
انصاری، مسعود؛ طاهری، محمد علی (1384). دانشنامۀ حقوق خصوصی. جلد 1. تهران: انتشارات محراب فکر.
آیتی، سید محمدرضا؛ آل بویه، علی (1389). «بررسی فقهی قرارداد استصناع در بازار بورس». پژوهشنامۀ فقه و حقوق اسلامی. سال سوم. شمارۀ 5. صص 34-9.
بجنوردی، میرزا حسن (1419). القواعد الفقهیة. جلد 2. قم: مطبعة الهادی.
  بنی اسدی، حمیدرضا (1387). «بررسی ماهیت قرارداد سفارش ساخت و اعتبار آن در فقه وحقوق». پایان نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
جزایری، مینا (1389). «عقد استصناع و استفاده از آن در نظام بانکی کشور». مجلۀ بانک و اقتصاد. شمارۀ 52. صص 33-30.
جعفرپور، جمشید (1378). «بیع استصناع». پژوهشنامۀ متین. شمارۀ 3 و 4. صص 186-171.
خمینی، سید روح الله (1397). کتاب البیع. جلد 5. نجف: مطبعه الاداب.
زرقا، محمد انس (1380). «گواهی استصناع (سفارش ساخت)». فصلنامۀ اقتصاد اسلامی. شمارۀ 1. صص 128-120.
سرخسی، شمس الدین (1324). المبسوط. جلد 13. مصر: انتشارات مطبعه السعادة.
سروش، ابوذر (1391). «مروری بر ابزارهای مالی اسلامی با تأکید بر اوراق سفارش ساخت». مجلۀ بانک و اقتصاد. شمارۀ 58.
سیفی زیناب، غلامعلی؛ حسن زاده، منصوره (1379). «استصناع در فقه و حقوق ایران». مجلۀ تحقیقات حقوقی. شمارۀ 50. صص 218-161.
شهیدی، مهدی (1385). تشکیل قراردادها و تعهدات. چاپ پنجم. تهران: انتشارات مجمع علمی و فرهنگی مجد.
طوسی، ابوجعفر (1351). المبسوط فی فقه امامیه. جلد 2. چاپ سوم. تهران: مکتبه المرتضویة.
عابدینی، حسین؛ دهقان نژاد، عباس (1390). «تحلیل مفهوم عقد استصناع». فصلنامۀ مطالعات دولت اسلامی. سال 1. شمارۀ 1. صص 190-157.
فرجی، شهرزاد (1392). «ابزارهای نوین تأمین مالی کاربرد اوراق قرض الحسنه، مرابحه، اجاره و استصناع در سیستم بانکی». مجلۀ بانک واقتصاد. شمارۀ 62.
قنواتی، جلیل و دیگران (1379). حقوق قراردادها درفقه امامیه. جلد 1. چاپ دوم. تهران: انتشارات سمت.
کاتوزیان، ناصر (1376). حقوق مدنی (قواعد عمومی قراردادها). جلد 2. چاپ چهارم. تهران: شرکت بهمن برنا.
------ (1384). حقوق مدنی (معاملات معوض عقود تملیکی). چاپ نهم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاوند، مجتبی (1389). گفتارهایی دربارۀ اوراق بهادار اسلامی. انتشارات: دانشگاه امام صادق (ع).
کمیجانی، اکبر (1378). «تقاضا و عرضۀ اوراق استصناع به منزلۀ ابزار پولی». مجموعۀ مقالات هجدهمین همایش بانکداری اسلامی.
لنگرودی، محمد جعفر (1382). فرهنگ عناصر شناسی حقوق مدنی و حقوق جزاء. تهران: انتشارات گنج دانش.
---------- (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد 1. تهران: انتشارات گنج دانش.
مجتهد، احمد (1384). پول و بانکدار و نهادهای مالی. تهران: پژوهشکدۀ پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
ملاکریمی، فرشته (1390). مرابحه، خرید دین واستصناع. تهران: پژوهشکدۀ پولی و بانکی.
منتظری، حسینعلی (1380). رسالۀ استفتائات. جلد 1. قم: مرکز پژوهش.
منصوری، سعید (1390). «بررسی ماهیت قرارداد استصناع در حقوق ایران». فصلنامۀ حقوق دانشکدۀ حقوق وعلوم سیاسی تهران. دورۀ 41. صص 260-239.
موسویان، سید عباس (1378). «تقاضا و عرضۀ اوراق استصناع به منزلۀ ابزار پولی». مجموعۀ مقالات هجدهمین همایش بانکداری اسلامی.
------ (1386). «صکوک مرابحۀ ابزارهای مالی مناسب برای بازار پول وسرمایۀ اسلامی». دوفصلنامه جستارهای اقتصادی. شمارۀ 11. صص 32-9.
مؤمن، محمد (1376). «استصناع قرارداد سفارش ساخت». مجلۀ فقه اهل بیت. شمارۀ 11 و 12. صص 239-201.
نجفی، مهدی (1391). «بررسی فرایند تأمین مالی از طریق انتشار اوراق صکوک». مجلۀ ماهانه بورس. شمارۀ 53. صص 43- 36.
نظرپور، محمد نقی (1388). «استقلال یا عدم استقلال عقد استصناع». مجلۀ فقه اهل بیت. شمارۀ 67. صص 168-121.
نظیف، جی آدامز (1381). صکوک الگوهای ساختار بندی انتشار و سرمایه گذاری. ترجمۀ دکتر ناصر شاهباز. تهران: نشر برنا.
نقدی دور باطی، مریم؛ حیدریان، محمدرضا (1389). «جایگاه بیع استصناع (قرارداد سفارش ساخت) در فقه شیعه و سنی». فصلنامۀ تخصصی فقه وتاریخ تمدن. سال 6. شمارۀ 24. صص 170-152.
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1378). «در استصناع». مجلۀ فقه اهل بیت. شمارۀ 19 و 20. صص 24-3.