با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی حقوق پزشکی ایران

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه رازی

چکیده

یکی از حقوقی که در فقه امامیه و قانون مدنی برای زوجه به رسمیت شناخته شده، حق حبس در نکاح می باشد؛یعنی زوجه می تواند در صورت حال بودن مهر تا دریافت تمام مهر از انجام وظایفی که در مقابل زوجه دارد امتناع نماید. سوالی که مقاله حاضر میکوشد تا به آن بپردازد ،این است که آیا با وجود اعسار زوج از پرداخت مهر، زوجه هم چنان حق حبس دارد؟
از مجموع آراء فقها ، سه نظریه قابل استنباط است :(نظریه ی سقوط حق حبس،نظریه ی عدم سقوط حق حبس،و نظریه ی تفصیل بین علم و جهل زوجه به اعسار زوج) . هرچند که ماده 1085 قانون مدنی و رأی وحدت رویه شماره 708 دیوان عالی کشور مطابق دیدگاه دوم که نظر مشهور فقهای امامیه است، می باشد به نظر می رسد می توان نظریه ی سوم را به دلیل قاعده اقدام و احراز اسقاط ضمنی حق حبس از سوی زوجه عالم به اعسار زوج؛ مطابق انصاف و عدالت دانست و معتقد بود،در صورت جهل زوجه و حکم به تقسیط مهر از سوی محاکم نیز مطابق نظر برخی از فقهای معاصر با پرداخت اولین قسط سقوط حق حبس زوجه با شرع و مصلحت خانواده و اجتماع سازگاری بیشتری دارد.
 

کلیدواژه‌ها

آراد، علی (1341). مهر، تاریخچه، ماهیت و احکام آن. تهران: انتشارات مصطفوی.##آل بحرالعلوم، سید محمد (1376). بلغه الفقیه . جلد 33 تهران: منشورات مکتبه امام صادق.##ابن ادریس حلی، محمد ابن منصور ابن احمد (1410). السرائر . جلد 22. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.## ابن حمزه طوسی، ابی جعفر محمد بن علی (1408). الوسیله. قم: مکتبه آیه العظمی المرعشی النجفی.##ابن منظور، جمال‌ الدین محمد بن مکرم (1414). لسان العرب . بی­ نا: دارإحیاء التراث العربی.##اراکی، محمدعلی(1419). کتاب النکاح. قم: انتشارات نور نگار.##اسماعیلی، محسن؛ توکلی نیا، امید (1390). «شرط ارتکازی در فقه امامیه و حقوق ایران». پژوهش‌ نامة حقوق اسلامی. سال 12. شماره 2.##اصفهانی، سید ابوالحسن (1385). وسیلة النجاة. جلد 22. قم: مکتب دار العلم.##امامی، سید حسن (1377). حقوق مدنی. جلد 44. تهران: انتشارات الاسلامیه.##انصاری، شیخ مرتضی (1415). کتاب النکاح. قم: انتشارات باقری.##ایرانی ارباطی، بابک (1385). مجموعه نظرهای مشورتی حقوقی . تهران: انتشارات مجد.##بحرانی، یوسف (1363). حدائق الناضره. جلد 24. قم: جامعه المدرسین.##جبعی عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی) (1413). مسالک الافهام. جلد 8. قم: مؤسسة المعارف الاسلامی.##------ (1410). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. جلد 55. قم: انتشارات داوری.##جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1354). حقوق تعهدات. تهران: مدرسة عالی علوم قضایی.##------ (1355). حقوق خانواده. تهران : چاپخانة حیدری.##------ (1378). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.##جوهری، ابی نصر اسماعیل بن حداد (1420). الصحاح. قم: دار الکتب الاسلامیه.##حکیم، سید محسن (1371). مستمسک العروه الوثقی. نجف الاشرف: مطبعه الآداب. ##حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر ابن الحسن (محقق حلی)   (1402). شرایع الاسلام. تهران: انتشارات استقلال.##حلی، ابی منصور حسن بن یوسف بن مطهر(علامه)  (1412). مختلف الشیعه. جلد 22. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.##------ (1420). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه. قم: مؤسسة امام صادق (ع).##حیاتی، علی عباس (1393). حقوق خانواده . تهران: نشر میزان.##خوانساری، سید احمد (1355). جامع المدارک. تهران: مکتبة الصدوق.##راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القران. تهران: دفتر نشر کتاب.##سبزواری، محمدباقر بن محمد (1416). کفایه الاحکام . جلد 22. اصفهان: مؤسسة صدر مهدوی.##سماواتی، حشمت (1375). حقوق تجارت. تهران: انتشارات میزان##شاهدی علی‌ آباد، حکیمه (1392). «بررسی فقهی و حقوقی حق حبس زوجه در صورت احراز اعسار زوج». فصلنامة مطالعات اسلامی: فقه و اصول. سال 45. شمارة 95.##صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1380). حقوق خانواده. تهران: دانشگاه تهران.##طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان. بیروت: مؤسسة اعلمی للمطبوعات.##طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی (بی تا). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل . جلد 10. بی­ نا: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.##طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1406). العروه الوثقی. جلد 22. قم: اسماعیلیان.##طریحی، فخرالدین محمد (1416). مجمع البحرین. بیروت: مؤسسة الوفاء.##طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن (1387). المبسوط. تهران: المکتبه المرتضویه.##------ (1417). الخلاف. جلد 66. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.##------ (بی تا). النهایة. بیروت: دارالاندلس.##عاملی، سید محمد (موسوی العاملی)  (1416). نهایه المرام. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.##علم الهدی، سید مرتضی (1415). الانتصار. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.##فاضل هندی، محمد بن الحسن (1420). کشف اللثام عن قواعد الاحکام. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.##فراهیدی، خلیل بن احمد (1410). العین. قم: دارالهجره.##قیوم زاده، محمود (1390). «بررسی فقهی، حقوقی چگونگی حق حبس در نکاح». فصلنامة مطالعات فقه و حقوق اسلامی. سال 8. شمارة 26.##کاتوزیان، ناصر (1375). حقوق خانواده. تهران: شرکت سهامی انتشار.##مرکز تحقیقات فقهی قوة قضاییه (1381). مجموعه آرای فقهی قضایی در امور حقوقی، نکاح. قم: معاونت آموزش و تحقیقات قوة قضاییه.##مفید، محمد بن نعمان (1410). مقنعه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.##مکارم شیرازی، ناصر (1386)، کتاب النکاح، قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین.##موسوی الخمینی، سید روح‌ الله (1379). تحریرالوسیله. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.##میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (1413). جامع الشتات. تهران: مؤسسة کیهان.##نرم‌ افزار گنجینة آرای فقهی قضایی (بی­ تا). قم: دفتر آموزش روحانیون و تدوین متون فقهی [CD ROM].##نجفی، محمدحسن (1374). جواهر الکلام. جلد 31. تهران: المکتبة الاسلامیه.##هدایت نیا، فرج‌ الله (1386). «حق حبس زوجه برای استیفای مهر». فصلنامة فقه و حقوق اسلامی. سال 4، شمارة 14.##