نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه اصفهان
2 استادیار فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه یزد.
چکیده
فرض مشهور فقهای شیعه در متعلّق وقف بر مبنای روایات اعیان است. حال سؤالی به ذهن پژوهشگر متبادر می گردد و آن اینکه، آیا توسعة متعلّق وقف به مالکیت فکری و امور معنوی نیز امکان دارد یا خیر؟ نگارنده در مقالة حاضر به روش تحلیلی توصیفی برخلاف پیش فرض مشهور، توسعة متعلّق وقف به غیراعیان را ضمن اثبات مالکیت محصولات فکری و مشروعیّت مالکیت معنوی، مدلّل می نماید، معتقد است وقف امور معنوی نیز از حیث حکم وضعی صحیح است
کلیدواژه‌ها
ابن ادریس حلی، محمدبن منصور (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. جلد3. چاپ دوم. قم: انتشارات اسلامی.
ابن حمزه، محمدبن علی (1408). الوسیلة. قم: کتابخانة آیت الله مرعشی.
سبحانی تبریزی، جعفر (1424). ارشاد العقول. جلد 4. قم: مؤسسة امام صادق (ع).
سبزواری، عبدالاعلی (1413). مهذّب الأحکام. جلد 30. چاپ چهارم. قم: مؤسسة المنار.
شهیداوّل، محمدبن مکی عاملی (1410). اللمعة الدمشقیة. بیروت: دارالتراث.
شهیدثانی، زین الدین بن علی (1410). الروضة البهیة. جلد 10. قم: کتاب فروشی داوری.
(1413). مسالک الأفهام. جلد 5. قم: معارف اسلامی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1387). المبسوط. جلد 8. چاپ سوم. تهران: المکتبۀ المرتضویه.
(1407). الخلاف. جلد 6. قم: انتشارات اسلامی.
صدر، محمد باقر (1417). بحوث فی علم الاصول. جلد 7. چاپ سوم. تهران: دایرة المعارف اسلامی.
--------- (1420). قاعدة لاضرر و لاضرار. قم: دارالصادقین.
صدر، محمد (1420). ماوراء الفقه. بیروت: دار الأضواء.
طباطبایی، علی (1418). ریاض المسائل. جلد 16. قم: مؤسسة آل البیت (ع).
طباطبائی یزدی، محمد کاظم (1421). حاشیة المکاسب. چاپ دوم. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1388). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل البیت (ع).
(1413). قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
(1420). تحریر الأحکام الشرعیة. قم: انتشارات امام صادق (ع).
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله سیوری (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. جلد 4. قم: کتابخانة آیت الله مرعشی.
فیومی، احمد بن محمد (بی تا). المصباح المنیر. قم: منشورات دارالرضیّ.
قمی گیلانی، میرزا ابوالقاسم (1413). جامع الشتات. جلد 4. تهران: مؤسسه کیهان.
قمی، ابو القاسم بن محمد حسن (1427). رسائل. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
کاتوزیان، ناصر (1376). حقوق مدنی اموال و مالکیت. چاپ ششم. تهران: مؤسسة میزان.
(1382). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ هشتم. تهران: مؤسسه میزان
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر (1422). کشف الغطاء. جلد 4. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
کاشف الغطاء، محمدحسین (1359). تحریر المجلة. جلد 5. نجف: المکتبۀ المرتضویۀ.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1408). شرائع الإسلام. جلد 4. چاپ دوم. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
محقق داماد، مصطفی (1382). قواعد فقه مدنی. تهران: انتشارات سمت.
محقق کرکی، علی بن حسین (1414). جامع المقاصد. جلد 13. چاپ دوم. قم: مؤسسة آل البیت (ع).
مصطفوی، حسن (1402). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. جلد 14. تهران: مرکز الکتاب للترجمۀ و النشر.
مکارم شیرازی، ناصر (1428). انوار الاصول. جلد 3. چاپ دوم. قم: مدرسة امام امیرالمؤمنین (ع).
موسوی همدانی، محمدباقر (1384). ترجمة المیزان. قم: انتشارات اسلامی.
میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (1413). جامع الشتات. جلد 4. تهران: انتشارات کیهان.
نائینی، محمد حسین (1412). فوائد الاصول. تهران: انتشارات اسلامی.
نجفی، محمدحسن (1404). جواهر الکلام. جلد 43. چاپ هفتم. بیروت: دار احیاء التراث.
نراقی، احمد بن محمد مهدی (1417). عوائدالایام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نسائی، ابوعبد الرحمن احمد بن شعیب (1411). سنن النسائی الکبری. جلد 6. بیروت: دار الکتب العلمیة.
نوری، میرزا حسین (1408 ). مستدرک الوسائل. جلد 18. بیروت: مؤسسة آل البیت (ع).
سبحانی تبریزی، جعفر (1424). ارشاد العقول. جلد 4. قم: مؤسسة امام صادق (ع).
سبزواری، عبدالاعلی (1413). مهذّب الأحکام. جلد 30. چاپ چهارم. قم: مؤسسة المنار.
شهیداوّل، محمدبن مکی عاملی (1410). اللمعة الدمشقیة. بیروت: دارالتراث.
شهیدثانی، زین الدین بن علی (1410). الروضة البهیة. جلد 10. قم: کتاب فروشی داوری.
(1413). مسالک الأفهام. جلد 5. قم: معارف اسلامی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1387). المبسوط. جلد 8. چاپ سوم. تهران: المکتبۀ المرتضویه.
(1407). الخلاف. جلد 6. قم: انتشارات اسلامی.
صدر، محمد باقر (1417). بحوث فی علم الاصول. جلد 7. چاپ سوم. تهران: دایرة المعارف اسلامی.
(1420). قاعدة لاضرر و لاضرار. قم: دارالصادقین.
صدر، محمد (1420). ماوراء الفقه. بیروت: دار الأضواء.
طباطبایی، علی (1418). ریاض المسائل. جلد 16. قم: مؤسسة آل البیت (ع).
طباطبائی یزدی، محمد کاظم (1421). حاشیة المکاسب. چاپ دوم. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1388). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل البیت (ع).
(1413). قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
(1420). تحریر الأحکام الشرعیة. قم: انتشارات امام صادق (ع).
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله سیوری (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. جلد 4. قم: کتابخانة آیت الله مرعشی.
فیومی، احمد بن محمد (بی تا). المصباح المنیر. قم: منشورات دارالرضیّ.
قمی گیلانی، میرزا ابوالقاسم (1413). جامع الشتات. جلد 4. تهران: مؤسسه کیهان.
قمی، ابو القاسم بن محمد حسن (1427). رسائل. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
کاتوزیان، ناصر (1376). حقوق مدنی اموال و مالکیت. چاپ ششم. تهران: مؤسسة میزان.
(1382). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ هشتم. تهران: مؤسسه میزان
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر (1422). کشف الغطاء. جلد 4. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
کاشف الغطاء، محمدحسین (1359). تحریر المجلة. جلد 5. نجف: المکتبۀ المرتضویۀ.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1408). شرائع الإسلام. جلد 4. چاپ دوم. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
محقق داماد، مصطفی (1382). قواعد فقه مدنی. تهران: انتشارات سمت.
محقق کرکی، علی بن حسین (1414). جامع المقاصد. جلد 13. چاپ دوم. قم: مؤسسة آل البیت (ع).
مصطفوی، حسن (1402). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. جلد 14. تهران: مرکز الکتاب للترجمۀ و النشر.
مکارم شیرازی، ناصر (1428). انوار الاصول. جلد 3. چاپ دوم. قم: مدرسة امام امیرالمؤمنین (ع).
موسوی همدانی، محمدباقر (1384). ترجمة المیزان. قم: انتشارات اسلامی.
میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (1413). جامع الشتات. جلد 4. تهران: انتشارات کیهان.
نائینی، محمد حسین (1412). فوائد الاصول. تهران: انتشارات اسلامی.
نجفی، محمدحسن (1404). جواهر الکلام. جلد 43. چاپ هفتم. بیروت: دار احیاء التراث.
نراقی، احمد بن محمد مهدی (1417). عوائدالایام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نسائی، ابوعبد الرحمن احمد بن شعیب (1411). سنن النسائی الکبری. جلد 6. بیروت: دار الکتب العلمیة.
نوری، میرزا حسین (1408 ). مستدرک الوسائل. جلد 18. بیروت: مؤسسة آل البیت (ع).
احایی، محمد بن علی (1405). غوالی اللئالی العزیزه. جلد 4. قم: انتشارات سیدالشهداء.
اصفهانی، محمدحسین (1409). الاجارة. چاپ دوم. قم: انتشارات اسلامی.
امام خمینی، روح الله (1421). کتاب البیع. جلد 5. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام.
--------- (1379). تحریرالوسیلة. جلد 2. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام.
انصاری، مرتضی (1416). فوائد الاصول. جلد 2. چاپ دوم. قم: انتشارات اسلامی.
--------- (1415). المکاسب المحرمة. قم: کنگرة بزرگداشت شیخ انصاری.
بجنوردی، حسن (1419). القواعد الفقهیۀ. جلد7. قم: نشر الهادی.
بحرالعلوم، محمد بن محمد تقی (1403). بلغة الفقیة. چاپ چهارم. تهران: منشورات مکتبة الصادق،
بحرانی آل عصفور، حسین بن محمد (بی تا). النوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع (للفیض). جلد 6. قم: مجمع البحوث العلمیۀ.
بهبهانی، محمد باقر(1417). حاشیة مجمع الفائدة و البرهان. قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.
جزایری، محمدجعفر (بی تا). منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة. تهران: انتشارات اسلامی.
حر عاملی، محمدبن حسن (1409). وسائل الشیعۀ. قم: مؤسسة آل البیت (ع).
حرانی، ابن شعبه (1376). تحف العقول. چاپ دوم. تهران: انتشارات اسلامیه.
حسینی روحانی، صادق (1412). فقه الصادق (ع). جلد 26. قم: انتشارات امام صادق (ع).
(بی تا). المسائل المستحدثة. قم: انتشارات امام صادق (ع).
حسینی شیرازی، صادق (1427). بیان الاصول. چاپ دوم. جلد 9. قم: دارالانصار.
حسینی عاملی، جواد بن محمد (1419)، مفتاح الکرامة. قم: انتشارات اسلامی.
حکیم، محسن (1370). نهج الفقاهه. چاپ دوم. بی جا: چاپ سربی.
حلبی، ابوالصلاح (1403). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانة امیرالمؤمنین (ع).
حیدری، علی نقی (بی تا). اصول الاستنباط فی اصول الفقه. قم: دارالفکر.
خراسانی، محمدکاظم (1413). کتاب الوقف. قم: انتشارات اسلامی.
خوانساری، احمد (1405). جامع المدارک. جلد 7. چاپ دوم. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
خویی، ابوالقاسم (1422). مصباح الاصول. جلد 2. قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
(بی تا). مصباح الفقاهة. جلد 7. قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
دهخدا، علی اکبر (1372). لغت نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زحیلی، وهبۀ بن مصطفی (بی تا). الفقه الإسلامی. جلد 10. چاپ چهارم. دمشق: دارالفکر.
)