نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
2 استاد حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
3 استادیار حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران - مرکز.
چکیده
در فرضی که چند عامل باعث تحقق خسارت می شوند؛ بحث از نحوۀ توزیع خسارت و سهم هر یک در پرداخت بخشی از آن، یکی از مباحث مهم در حقوق مسئولیت مدنی است. با توجه به اینکه مسئولیت در هر حادثه باید بر اساس قواعد مسئولیتی تعیین گردد، قواعد ذکر شده در حقوق ایران غالباً ناشی از عناوین اجتماع چند مباشر، اجتماع چند سبب در طول یکدیگر و اجتماع چند سبب در عرض یکدیگر و همچنین اجتماع سبب و مباشر مطرح شده است. قانون مجازات اسلامی در چند مورد رویکردهای متفاوتی را اتّخاذ نموده است. در قانون مجازات اسلامی جدید، این رویکردها دچار تحوّلاتی شده اند. به عنوان نمونه راهکار قانون مجازات اسلامی جدید در مورد تحمیل مسئولیت بر سبب و مباشر در حالت اجتماع سبب و مباشر که صرف نظر از میزان تأثیر و به صرف انتساب زیان به آن ضامن است، نشان می دهد که از یک سو ملازمه ای میان فتوای معتبر و مشهور نیست و از سوی دیگر لحاظ کردن پیشنهادها و انتقادها در امر قانون گذاری نشان از حرکت در مسیر عقلانیت تقنینی دارد. این پژوهش، با بررسی تحلیلی و توصیفی اندیشه های حقوقی و مواد قانونی نشان می دهد که قانون مجازات اسلامی جدید، از حیث نظری تا حد بسیار زیادی، در حل معمای نحوۀ توزیع مسئولیت مدنی مانند تعدد اسباب و عوامل ورود زیان و اجتماع مباشرین توفیق یافته است؛ البته باید این نکته را نیز متذکّر شویم که این قانون نقاط ضعفی هم دارا می باشد که در خلال مطالب به آنها اشاره می نماییم.
کلیدواژه‌ها
آل کجباف، حسین (1391). روش تحقیق در علم حقوق. چاپ ششم. تهران: انتشارات جنگل.
باریکلو، علی رضا (1392). مسئولیت مدنی. چاپ چهارم. تهران: نشر میزان.
حاجی نوری، غلامرضا (1389). «مطالعۀ تطبیقی رهیاف های سببیت در مسئولیت مدنی». مجلۀ فقه و حقوق اسلامی. سال 1. شمارۀ 1.
خدابخشی، عبدالله (1390). «مسئولیت مدنی ناشی از رانندگی و تحولات آن در ایران». مجلۀ حقوقی دادگستری. شمارۀ 74.
(1391). «توزیع خسارت در حقوق مسئولیت مدنی در فرض تعدد اسباب» فصلنامۀ حقوق دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی. دورۀ 42، شمارۀ 1.
خوئی، ابوالقاسم (بی تا). منهاج الصالحین. جلد 2. بیروت: دارالزهرا.
(1442). مبانی تکملة المنهاج. جلد 4 و 2. موسسة احیاء آثار امام خوئی.
رحیمی، حبیب الله؛ صفایی، حسین (1390). مسئولیت مدنی. چاپ هفتم. تهران: انتشارات سمت.
ره پیک، حسن (1393). حقوق مسئولیت مدنی و جبران ها. چاپ بیست و دوم. تهران: انتشارات خرسندی.
ژوردن، پاتریس (1385). اصول مسئولیت مدنی. ترجمه و تحقیق مجید ادیب. چاپ دوم. تهران: انتشارات میزان.
شکاری، روشنعلی (1373). «بحثی پیرامون مادة 315 ق.م.ا مصوب 75». مجلۀ حقوق و علوم سیاسی. شمارۀ 33.
صادقی، محمود؛ رعدی، کامبیز؛ عیسائی تفرشی، محمد (1387). «بررسی فقهی ضمان قهری مسئولان متعدد». فصلنامۀ مدرس علوم انسانی. دورۀ 12. شمارۀ 3.
صفایی، حسین (1391). «مبنای مسئولیت مدنی پزشک با نگاهی به لایحۀ جدید قانون مجازات جدید 92». فصلنامۀ علمی پژوهشی دیدگاه های حقوق قضایی.
عابدی، محمد (1392). «معمای تعدد اسباب در قانون مجازات اسلامی». چهارمین همایش سراسری طب و قضا. شیراز.
عباسلو، بختیار (1390). مسئولیت مدنی با نگرش تطبیقی. تهران: نشر میزان.
عیسائی تفرشی و همکاران (1386). «تأثیر همراهی قوۀ قاهره با تقصیر خوانده بر مسئولیت مدنی». فصلنامۀ مدرس علوم انسانی. دورۀ 11. شمارۀ 54.
عمید زنجانی، عباسعلی (1389). موجبات ضمان. چاپ دوم. تهران: نشر میزان.
قاسم زاده، مرتضی (1386). الزام ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد. تهران: انتشارات میزان.
قاسمی، ناصر؛ کارمرزی، عبدالکریم (1392). مسئولیت آمر و مأمور در حقوق ایران. تهران: انتشارات خرسندی.
کاتوزیان، ناصر (1378). الزام های خارج از قرارداد، ضمان قهری مسئولیت مدنی. جلد اول. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
(1378). حقوق مدنی عقود معین 4، عقود اذنی وثیقه های دین. چاپ سوم. تهران: انتشارات بهمن.
(1392). الزام های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی. جلد 1. چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گلدوزیان، ایرج (1393). محشای قانون مجازات اسلامی بر مبنای قانون مصوب 92. چاپ دوم. تهران: انتشارات مجد.
(1387). محشای قانون مجازات اسلامی. چاپ دهم. تهران: انتشارات مجد.
(1385). بایسته های حقوق جزای عمومی. چاپ سیزدهم. تهران: نشر میزان.
مظاهری، مسعود (1392). محشّای قانون مجازات اسلامی در پرتو آرا و نظرات. چاپ چهارم. تهران: انتشارات خرسندی. موسوی بجنوردی، حسن (بی تا). القواعد الفقهیة. جلد 4 و 2. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
موسوی خمینی، روح الله (بی تا). تحریر الوسیلة. جلد 2. تهران: انتشارات مکتبة العلمیة الاسلامیة.
محمد الهیبی، صالح احمد (2004). المباشر و المتسسب فی المسؤولیة التقصیریة. عمان: دارالثقافة للنشر و التوزیع.
نجفی، محمد حسن (1373). جواهرالکلام. جلد 4 و3. چاپ چهارم. تهران: دارالکتاب اسلامیة.
نراقی، احمد (1408). عوائدالایام. قم: مکتب بصیرتی.
ولیدی، محمد صالح (1392). شرح بایسته های قانون مجازات اسلامی. چاپ دوم. تهران: انتشارات جنگل.
)